نظر به معلوماتی‌که رادیو آزادی بدست آورده در یک سال حاکمیت طالبان در افغانستان ۳۴ خبرنگار توقیف شده‌اند.
این خبرنگاران از چند ساعت گرفته تا چند ماه در توقیف بوده و یک تعداد آن‌ها هنوز هم در زندان هستند.
وارث حسرت از جمله خبرنگاران انگشت شمار می‌باشد که حاضر شده سرگذشت جریان توقیف خود را با رادیو آزادی شریک بسازد.
او که مسئول برنامه‌های سیاسی تلویزیون آریانا بود در ۳۱ ماه جنوری سال ۲۰۲۲ توقیف شد و سه روز در حبس سپری کرد.
آقای حسرت به رادیو آزادی گفت استخبارات طالبان در سرک دارالامان از پیش روی دفتر تلویزیون او را دستگیر کردند و با لت‌وکوب او را به دفتر امنیت ملی انتقال دادند.
آقای حسرت می‌افزاید: "در راه وقتی‌که ما را می‌بردند، توهین، تحقیر و کلمات زشت را می‌گفتند و بعد ما را می‌گفتند شاید شما در این موترهای رنجر زیاد نشسته باشید. شما خو از بقایای او نظام هستید، ژورنالیست‌ها جاسوس هستند در ذات خودش. کمی صدای خود را که کشیدیم چند لگد زدند چون ما در همین سقف افتاده بودیم دست‌هایم هم بسته بود. همین دستم بسیار درد می‌کرد چون بسیار به سختی آن را بسته کرده بودند."
وارث حسرت مسئول پیشین برنامه‌های سیاسی تلویزیون آریانا
حسرت می‌گوید او چند ساعت را در دفتر امنیت ملی در شش درک سپری کرد و از آن‌جا با چشم‌های بسته به زندن بگرام فرستاد شد.
او از اولین شب توقیف خود می‌گوید: "به یک اتاق انداختند، یک اتاق سلول بود. در این سلول‌ها تشناب هم در همان سلول بود. وقت شب شد و برای من یک نان و لوبیا آوردند، نان خشک و لوبیای بسیار خراب، من از این لوبیا نخوردم و وقتی‌که دوباره آمدند خواستند دوباره همین قاب‌ها و یا پتنوس‌های را که در آن قاب‌های لوبیا بود می‌گرفتند، گفتند که تو چرا نان مجاهد را نخوردی، دوباره مورد ضرب‌وشتم قرار دادند. به رویم سیلی زدند، توهین می‌کردند. با لگدهای خود به پشت سرم و قفاق زدن به روی و صورتم شروع کردند. تقریباً ما سه شب را به همین وضیعتی که هر دو ساعت آن‌ها می‌آمدند توهین و تحقیر می‌کردند و دشنام می‌دادند به همین وضیعت سپری شد."
وارث حسرت سه شبانه روز را در توقیف بسر برد و بدون آن‌که جرم و گناهش معلوم شود، دوباره آزاد شد.
اسلم حجاب خبرنگار دیگر افغانستان است که در توقیف طالبان بسر برده، هرچند او از شکنجه و ضرب‌وشتم چیزی نمی‌گوید، ولی می‌افزاید که زندان طبعاً مشکلات خود را دارد.
اسلم حجاب خبرنگار افغان
او گفت: "چشم‌هایم را بستند. مرا بردند دو سه روز را با آن‌ها گذراندیم. طبعاً توقیف، جنجال و مشکلات خود را دارد. در این چهار روز و سه شب من به تیلیفون دسترسی نداشتم و خانواده ام نمی‌دانستند که من در کجا هستم."
آقای حجاب از مؤسسات داخلی و خارجی حامی رسانه‌ها ناراض است. او می‌گوید که از همه خواهان کمک و بیرون رفتن از افغانستان شد، ولی هیچ یک از این بنیادها به صدای او گوش ندادند.
این‌ها تنها دو خبرنگاری نیستند که در یک سال گذشته میله‌های زندان طالبان را دیده اند، بلکه رادیو آزادی معلومات بدست آورده که در این مدت ۳۴ خبرنگار در کابل و ولایات توقیف شده‌اند.
به اساس این معلومات کابل در صدر فهرست قرار دارد که در این یک سال ۲۰ خبرنگار از سوی طالبان در آن بازداشت شده‌اند.
علاوه بر آن در هرات ۲ خبرنگار، در فاریاب ۴ تن، در پکتیا ۱ تن، در ارزگان ۳ تن و همچنان در ولایات هلمند، بلخ و کاپیسا در هر یک حد اقل یک خبرنگار توقیف را از سر گذرانده اند.
کابل در صدر فهرست قرار دارد که در این یک سال ۲۰ خبرنگار از سوی طالبان در آن بازداشت شده‌اند.
شمار توقیف شده‌گان ممکن است از این هم بیشتر باشد، ولی ما در باره کسانی صحبت می‌کنیم که بازداشت آن‌ها رسانه‌ای شده و یا بنیاد حمایت از ژورنالیستان، نی در وب‌سایت خود نام‌های آن‌ها را ثبت کرده‌است.
- ناگفته‌های خبرنگاران
ما در کابل و ولایات حداقل با پنج خبرنگار دیگرِ توقیف شده تماس گرفتیم، ولی یکی از آن‌ها هم حاضر نشد که با شرط گرفتن نام‌شان با ما صحبت کند.
آن‌ها می‌گویند که اگر صدا و نام‌شان نشر شود شاید به بهای جان‌شان تمام شود.
یکی از آن‌ها که ما صدایش را نشر نمی‌کنیم گفت، در توقیف طالبان بدون دلیل شکنجه می‌شد. یک محافظ زندان بر پا های برهنه وی با بوت بالا می‌شد. او ادعا می‌کند که با پلاس اعضای مخصوص بدنش را شکنجه می‌کردند.
یک خبرنگار دیگر به رادیو آزادی گفت، "در حدود دو ماه در بند طالبان بوده، بدون گناه در زندان توهین و تحقیر شده و در نهایت قضات طالبان هم بی‌گناهی او را قبول کردند و او را رها نمودند، ولی به‌گفته او به زور این اقرار را از وی گرفتند که گویا ملامت بوده و به تحریک خارجی‌ها نشرات می‌کرده است.
خبرنگار فارین پالیسی لین اودانیل قصه‌های بدرفتاری استخبارات طالبان را با وضاحت رسانه‌ای ساخته است.
او که در ماه جولای گذشته به افغانستان رفته بود، می‌گوید استخبارات طالبان او را در رابطه با بعضی گزارش‌های پارسالش دستگیر کردند، چهار ساعت او را نشانده و به او گفتند که اگر معذرت نخواهد، زندانی خواهد شد.
در بعضی از گزارش‌های سال ۲۰۲۱ این خبرنگار ادعا شده بود که یک تعداد از قوماندانان طالبان به زور دختران کوچک را ازدواج می‌کنند و از آن‌ها کارِ برده جنسی را می‌گیرند.
در آن وقت سخنگوی وزارت خارجه حکومت طالبان قهار بلخی گفته بود که این خبرنگار برای ادعا های خود ثبوت نداشت و به همین دلیل اجازه دوام فعالیت به او داده نشد.
حامیان خبرنگاران می‌گویند طبق اصول، خبرنگار مرد و یا زن نمی‌تواند منابع خود را به ادارات امنیتی افشا کند.
- انواع دیگر خشونت با خبرنگاران
علاوه بر توقیف بعد از به قدرت رسیدن طالبان در ۱۵ اگست سال گذشته تا امسال در همین تاریخ دست کم ۱۳ خبرنگار لت‌وکوب شده‌اند.
نهادهای حامی ژورنالیستان افراد مسلح طالبان را عاملین این برخورد می‌شمارند.
علاوه بر آن در یک سال گذشته سه خبرنگار کشته شده که یکی آن حامد سیغانی خبرنگار آریانا نیوز، دیگرش محمد هارون نیرومند خبرنگار تلویزیون مشرانو جرگه و سومش علی رضا احمدی خبرنگار خبرگزاری رها بود.
حامد سیغانی در ماه نومبر گذشته توسط افراد ناشناس کشته شد، محمد هارون نیرو مند از بی‌بضاعتی دست به خودکشی زد و علی رضا احمدی در حمله خونین داعش در پیش روی میدان هوایی کابل جان داد.
- نگرانی نهادهای بین‌المللی چیست؟
در مورد خشونت علیه خبرنگاران در گزارش اخیر دفتر معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) هم ذکر شده‌است.
این راپور که در ۲۰ ماه جولای به نشر رسید در آن ۱۷۳ مورد بدرفتاری حکومت طالبان با خبرنگاران ثبت شده‌است.
یوناما می‌گوید ۱۷۳ مورد بدرفتاری حکومت طالبان با خبرنگاران ثبت شده‌است.
در این وقایع مسئولیت ۱۶۳ آن بدوش مقامات طالبان انداخته شده که ۱۲۲ مورد این وقایع بازداشت آنی و توقیف بوده، ۵۸ مورد بدرفتاری و ۳۳ مورد تهدید و ترساندن بوده‌است.
فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان موضوعی‌ست که در یک سال گذشته بار بار سازمان خبرنگاران بدون مرز، کمیته دفاع از ژورنالیستان و سازمان‌های حقوق بشر از آن یادآوری کرده‌اند.
فرشته عباسی مسئول بخش افغانستان در دیدبان حقوق بشر به رادیو آزادی گفت، محدودیت بر رسانه‌ها در افغانستان برای آن‌ها بسیار نگران‌کننده است.
یک تعداد انگشت‌شماری که با تلویزیون‌ها کار می‌کنند آن‌ها مجبور اند که در وقت نشرات به غیر از چشم‌ها تمام صورت خود را بپوشانند. یک گوینده تلویزیون خصوصی طلوع در کابل که پس محدودیت طالبان با ماسک روی خود را پوشانده است.
خانم عباسی افزود: "یکی از مواردی که بعد از به دست گرفتن قدرت توسط طالبان در افغانستان، دیدبان حقوق بشر به صورت جدی و از نزدیک نظارت و بررسی کرده محدودیت‌های است که بر فعالیت رسانه‌های آزاد در افغانستان گذاشته شده. بازداشت‌های غیر قانونی خبرنگاران، شکنجه کارکنان رسانه‌ها و یک طیف وسیع از محدودیت‌های است که بر برنامه‌های تفریحی گذاشته شده و در کنار آن محروم کردن خانم‌ها در رسانه‌ها است."
یک تعداد انگشت‌شماری که با تلویزیون‌ها کار می‌کنند آن‌ها مجبور اند که در وقت نشرات به غیر از چشم‌ها تمام صورت خود را بپوشانند.
- طالبان در مورد خشونت با خبرنگاران چه می‌گویند؟
قضایای خشونت و فشار علیه خبرنگاران را با سخنگویان حکومت طالبان در میان گذاشتیم.
بلال کریمی معاون سخنگوی حکومت طالبان می‌گوید، آن‌ها با مسئولان رسانه‌ها پیهم جلسات هماهنگی برگزار می‌کنند و به آن‌ها در رابطه با فعالیت آزاد اطمینان می‌دهند.
کریمی تأیید می‌کند که استخبارات و افراد مسلح آن‌ها یک تعداد خبرنگاران را توقیف کرده‌اند، اما به‌گفته او قضایای خبرنگاران به کار رسانه‌ای آن‌ها ارتباط ندارد: "از سوی استخبارات و ارگان‌های کشفی تنها کسانی تعقیب می‌شوند که کار آن‌ها هیچ نوع ارتباطی با اطلاعات و فرهنگ و یا رسانه‌ها ندارد، بلکه به امنیت ملی مربوط می‌شود و این مربوط به همین ارگان‌ها می‌شود."
دو تن از خبرنگاران افغان که مدعی اند حین پوشش یکی از تظاهرات در کابل از سوی طالبان دستگیر و لت‌وکوب شده‌اند.
اما نهاد های حامی خبرنگاران می‌گویند، اگر استخبارات در مورد فعالیت خبرنگاران ملاحظاتی هم داشته باشد باید از طریق وزارت اطلاعات و فرهنگ اقدام نماید.
اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان می‌گوید اگر چنین فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران دوام کند ممکن است بسیار رسانه‌ها از کار باز مانند.
حجت‌الله مجددی رئیس این نهاد در صحبت با رادیو آزادی گفت طبق یک سروی آن‌ها نزدیک به ۵۰ درصد رسانه‌ها بسته شده‌اند و هزاران کارمند آن‌ها هم در وضیعت بد اقتصادی بسر می‌برند.
۵۰ درصد رسانه‌ها بسته شده‌اند و هزاران کارمند آن‌ها هم در وضیعت بد اقتصادی بسر می‌برند.
آقای مجددی می‌گوید: "از جمله ۵۴۳ رسانه ۲۱۸ رسانه بسته شده‌است. با بسته شدن این رسانه‌ها در مجموع ما کمتر از ۱۲ هزار کارمند رسانه‌ای داشتیم که حدود ۷ هزار آن‌ها بی‌کار شده‌اند."
در همین حال یک تعداد مسئولان رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها می‌گویند در بخش دسترسی به اطلاعات با مشکل روبه‌رو اند، خبرنگاران در نشر خبرها در مورد تظاهرات و جنگ‌ها تحت فشار قرار دارند و هیچ خبرنگار نمی‌تواند با وضاحت و شفافیت از مقامات طالبان سؤال کند.
بخشی از یک رسانه خبری که شماری رسانه‌های افغانستان را تعقیب می‌کنند.
نهادهای حامی خبرنگاران می‌گویند طالبان باید خبرنگاران بازداشت کرده را هرچه زودتر رها کنند و به خبرنگاران در رابطه با نشرات آزاد اطمینان بدهند.
اجمل حقیقی یوتیوبر مشهور، خالد قادری خبرنگار آزاد در هرات، میرزا حسنی مسئول رادیو آفتاب در دایکندی، جمال‌الدین دلدار مسئول رادیوی صدای گردیز و عبدلحنان محمدی خبرنگار پژواک در کاپیسا از جمله ژورنالیستانی اند که در توقیف طالبان به سر می‌برند.