شمار زیادی از دختران محروم از آموزش و تحصیل در ولایت جوزجان می‌گویند که بخاطر رهایی از فشارهای محرومیت از تحصیل و آموزش و کمک به اقتصاد خانواده‌هایش به قالین‌بافی رو آورده اند.
این دختران که قالین‌های گران‌بها تولید می‌کنند، شکایت دارند که در بدل کار پر مشقت، مُزد اندک دریافت می‌کنند و دستمزدشان برای مصارف روزمره بسنده نیست.
حسینۀ ۲۳ ساله، یکی از این دختران قالین‌باف در شهر شبرغان است که قبلاً مشغول تحصیل در پوهنزی اجتماعیات پوهنتون جوزجان بود.
او می‌گویدِ، قالین بافان مُزد مشخصی ندارند و او به گونۀ قراردادی در بدل بافتن یک متر قالین، ۸۰۰ افغانی مًزد می‌گیرد:
"آنقدر هم بگوییم مشکلات ما را حل می‌کند نمی‌کند، نظر به متر برای ما مزد می‌دهند آن را برای پدر جانم می‌دهم، چرا که پدرم بیکار است و کار کرده نمی‌تواند و تعداد فامیل ما هم زیاد."
ثریا، دیگر دختر محروم از تحصیل در ولسوالی آقچۀ ولایت جوزجان نیز می‌گوید، بخاطر رهایی از بی‌برنامه گی مجبور شده که به قالین‌بافی رو آورد.
این دختر ۲۱ ساله به رادیو آزادی گفت، پس از ممنوعیت تحصیل دختران از سوی حکومت طالبان در دسامبر ۲۰۲۲، برای مدتی در خانه بیکار بود و به تکلیف روانی دچار شده بود:
"مشکلات زیاد بود، خودم محصل پوهنتون بودم، علاقۀ زیاد به درس و تعلیم داشتم. بعد از آنکه شرایط تغییر کرد خانه‌نشین شدم و مرا افسردگی گرفت و محبور شدم قالین‌بافی کنم."
این دختران می‌گویند، با وجود مشغولیت طولانی در کار قالین‌بافی، انگیزۀ تعلیم و تحصیل از ذهن آنها بیرون نشده و برای باز شدن دروازه‌های مکاتب و پوهنتون‌ها، لحظه شماری می‌کنند.
یک دختر قالین باف: مزدی که در برابر کارشاقه به ما داده میشود، خیلی اندک است.
پس از ممنوعیت‌های حکومت طالبان بر کار، آموزش و تحصیل زنان و دختران در افغانستان، شمار زیادی از آنان ولایت‌های مختلف آرام ننشسته و برای خود زمینۀ کار و مشغولیت‌های دیگر را فراهم کرده اند.
از این میان سنگیما، یک دختر تجارت‌پیشه در شهر شبرغان یک سال پیش با ایجاد یک کارگاه قالین‌بافی برای ۵۰ دختر محروم از آموزش و تحصیل، فرصت کار را فراهم کرده است.
او به رادیو آزادی گفت:
"بیشتر دخترها و خانم‌هایی که پیش من در بخش قالین‌بافی کار می‌کنند، دخترانی اند که از درس و تحصیل دور مانده متعلم بودند، محصل بودند و یک تعداد خانم‌ها هم علاقمند بخش قالین بافی بودند که زمینۀ قالین‌بافی را برایشان ایجاد کردم و فعلاً تعدادشان به ۵۰ تن می‌رسد."
مسوًلان اتحادیۀ تولیدکنندگان و صادرکنندگان قالین افغانستان می‌گویند که تنها در ولسوالی‌های پنج‌گانۀ آقچۀ جوزجان نزدیک به هشتاد هزار تن که بیشترشان دختران و زنان بازمانده از تحصیل هستند، مشغول قالین‌بافی اند.
نور احمد نوری، رئیس عامل این اتحادیه به رادیو آزادی گفت، مالکان هر کارخانۀ قالین بافی در ولایت جوزجان با توجه به کیفیت تولید قالین برای بافت یک متر قالین از ۷۰۰ تا ۱۰۰۰۰ افغانی مُزد می‌دهند:
"در ولسوالی‌های پنج‌گانۀ آقچه در حدود ۷۷ شرکت متوسط، خورد و بزرگ در بخش سکتور قالین فعالیت دارد و در حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار نفر در ۳۷ مرحلۀ آن مصروف کار اند."
اما برخی دختران و زنان قالین‌باف از مزدی که از بابت قالین‌بافی بدست می‌آورند شکایت دارند.
آنان می‌گویند، قالین‌های دست‌باف آنان خانه‌های مردم را زیبا می‌سازد، اما خانه‌های آنان که محل کارهای شاقۀ آنان است، همواره با مواد تولید قالین و گرد و خاک آلوده است.
به گفتۀ آنان، به همین دلیل خودشان و اعضای خانواده‌هایشان هر از گاهی دچار مریضی‌های تنفسی می‌شوند و مزد اندکی را که هم بدست آورند، صرف هزینه‌های درمان می‌کنند.
این در حالیست که ادارۀ توسعۀ بین‌المللی امریکا در اواخر ماه سرطان در گزارشی گفت که ظرفیت پروسس قالین افغانستان به ۵۰۰ هزار متر مربع در سال افزایش یافته است.
