فعالان حقوق بشر از وضعیت شیعیان به ویژه هزاره ها در حاکمیت طالبان نگران اند.
سیما نوری فعال حقوق بشری در ناروی است.
او می گوید که هزاره ها در افغانستان تحت سلطه طالبان وضعیت نگران کننده ای دارند.
خانم نوری که در تهیه چندین گزارش حقوق بشری برای سازمان های مختلف در مورد زندگی اقلیت های قومی مذهبی به ویژه هزاره ها در افغانستان نقش داشته، به رادیو آزادی بیشتر می گوید:
"در بخش هزاره ها، ما شاید حدود ۱۴ نوع ظلم را توانستیم شناسایی کنیم که در آن کشتار جمعی، قتل، ترور، شکنجه، بازداشت خودسرانه، زورگیری، تخریب اموال به هدف کوچ اجباری، سلب آزادی بیان، منع تجمعات مدنی و فرهنگی، تهدید و ارعاب، تجاوز جنسی، تبعیض در ادارات و منع محاکمه عادلانه تمام اینها، جزو موارد بوده اند که بالای مردم افغانستان به ویژه هزاره ها اعمال شده است."
ریچارد بنیت گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد حقوق بشر افغانستان در ماه فبروری امسال در گزارش ۲۰ صفحه ای گفته است که پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در ۱۵ آگست ۲۰۲۱، زندگی اقلیت های قومی با خطر فزاینده نقض حقوق بشر روبرو است.
به گونه ای مثال بنت در بخش ۵۴ این گزارش گفته است که حداقل هفت حمله که در فاصله سپتامبر ۲۰۲۳ تا جنوری ۲۰۲۴ علیه شیعیان از قومیت هزاره انجام شده، را ثبت کرده است که در مقایسه با نه ماه اول سال ۲۰۲۳ افزایش نگران کننده ای داشته است.
از جمله این حملات، مسئولیت چند تای آن را گروه تندرو دولت اسلامی معروف به داعش به عهده گرفت. به طور مثال، در حمله داعش در ششم ماه جنوری در غرب کابل ۲۵ تن کشته و زخمی شدند.
در کنار این، در سه تیراندازی در هرات بین ۲۲ نوامبر تا ۱ دسامبر ۲۰۲۳ در مجموع نه نفر از جمله چهار عضو شورای علمای شیعه کشته شدند. هیچ کسی مسئولیت آن حملات را نپذیرفت.
در گزارش ریچارد بنیت آمده که به نظر می رسد که این نوع حمله ها که هزاره ها را هدف قرار می دهد، گسترده و سیستماتیک است و دارای نشانه های جنایات بین المللی است.
آقای بنیت در گزارش تازه اش از هزاره ها به عنوان جوامع به گفته او به حاشیه رانده شده یادآوری کرده است.
بنیت در یک گفتگو ویژه با رادیو آزادی گفت که وضعیت در گذشته یعنی در نظام جمهوری و قبل از آن هم برای این جوامع خوب نبود. او افزود که آنها برای مدت طولانی با تبعیض مواجه بوده و به حاشیه رانده شده بوده اند.
بنیت بیشتر می گوید: "اما وضعیت از آگست ۲۰۲۱ بدتر شده است. اقلیت های قومی و مذهبی با من تماس می گیرند، من از هزاره ها به عنوان مثال از هندوها، سیک ها، ازبک ها و ترکمن ها هم نام می برم با همه این جوامع صحبت می کنم آنها خود را تحت فشار احساس می کنند آنها می گویند که در ساختارهای در مرکز و گاهی هم در سطح ولسوالی ها شامل نیستند از نظر تطبیق قوانین مسائل منازعات سرزمین احساس می کنند بیجا شده داخلی هستند."
از دید سیما نوری معضل حقوق بشری هزاره ها از افغانستان زیر حاکمیت طالبان به مراتب فراتر می رود:
"در پاکستان و ایران ما سیاست های شدیدی را در بخش های مهاجرتی داریم در قسمت پاکستان به دلیل تبعیض نژادی و همچنان تبعیض مذهبی ای که وجود دارد ترورها همچنان ادامه دارد در ایران همچنان سیاست ها به سمت و سویی می رود که از مهاجرین به عنوان مزدور در کشورهای دیگر استفاده کنند و می گویند که ما هم زبان و هم مذهب هستیم از آنها سوء استفاده می کنند ولی کوچکترین امکانات در دسترس شان قرار نمی دهد و هر وقت تنش بین افغانستان و ایران زیاد می شود دیوار پایینتر از مهاجرین پیدا نمی توانند ."
شفیق الله کهزاد، یکی از اعضای شورای هزاره ها در شهر اسلام آباد پاکستان نیز از آنچه برخورد دوگانه با هزاره ها در پاکستان می خواند، انتقاد می کند.
او می گوید که در انتخابات اخیر دو نماینده هزاره که از برندگان انتخابات پارلمانی پاکستان بودند از لیست حذف شده اند:
"مثلا در انتخابات اخیر پاکستان دو نفر از هزاره ها در منطقه بلوچستان پاکستان روز اول انتخابات اعلان می شه که اینها برنده انتخابات است و به عنوان وکیل راه پیدا کنند به پارلمان پاکستان؛ اما فردای آن روز هر دو نفر از لیست کسانی که برنده انتخابات اعلام شده بودند، از لیست حذف می شود و تا امروز دیگه راهی پیدا نکردند. این یک نمونه از تبعیض علیه هزاره ها است."
در افغانستان زیر سلطه طالبان هم محدودیت‌های دست و پا گیری بر جامعه شیعه وضع شده است.
به عنوان مثال، طالبان تدریس فقه جعفری در پوهنتون ها، تطبیق احوال شخصیه در نهادهای عدلی و قضایی را ممنوع اعلام و بر برگزاری مجالس مذهبی از جمله مراسم دهم محرم و عید غدیر نیز محدودیت وضع کرده اند.
در سوم دلو امسال آیت الله واعظ زاده بهسودی یک عالم دینی شیعه در نشستی در غرب کابل که اعضای طالبان هم در آن حضور داشتند با لحن تندی از برخورد های طالبان با شیعیان انتقاد کرد.
او با اشاره به سفر چند ماه پیش مولانا فضل الرحمن رهبر حزب جمعیت علمای پاکستان به کابل و سپس دیدار گزارش شده ای او با ملاهبت الله آخندزاده رهبر طالبان در قندهار لب به شکایت گشود.
"نمایندگان علمای شیعه می روند در قندهار پنج الی شش روز آنجا می مانند به حضور پذیرفته نمی شوند، بر می گردند؛ اما یک ملای پاکستانی در ظرف چند روز همه مقامات را می بیند این جای گلایه است که از رهبری امارت اسلامی آقای ملاهبت الله گله مندی کنیم."
طالبان بارها در نشست های خبری و همچنان در دیدار با نمایندگان اقلیت های قومی مذهبی گفته اند که آنان به حقوق همه اقلیت های قومی احترام دارند و اینکه بر طبق روایت طالبان حقوق اقلیت ها در افغانستان تامین است.
اما برخی با این اظهارات طالبان موافق نیستند. یکی از منابع محلی در ولایت عمدتا هزاره نشین در بامیان در مرکز افغانستان که نمی خواهد به دلیل ترس از مجازات طالبان نامش گرفته شود، چشم دیدش را به رادیو آزادی چنین بیان می کند:
"وقتی در ادارات دولتی که ما می بینیم هیچ هزاره در راس ادارات دولتی در بامیان نیست، در حالی که باید بیشترین فیصدی مردم هزاره کارمند می داشت به خاطریکه خود ولایت بامیان هزاره نشین است."
همچنان این منبع از بازداشت برخی از دختران و زنان هزاره در غرب کابل و ولایت های بامیان و دایکندی از سوی طالبان انتقاد می کند.
ریچارد بنیت در گزارش اخیر خود خواستار افزایش اقدامات حفاظتی و پاسخگویی مطابق با معیارهای حقوق بشری برای محافظت از اقلیت های قومی و مذهبی از جمله جوامع شیعه، صوفی، هندو و سیک در برابر حملات شده است.
سیما نوری فعال حقوق بشر هم با بنت موافق است. او چنین پیشنهاد می کند:
"نهادهای بین المللی و حقوق بشری در نقض حقوق بشر جامعه هزاره به ویژه در ارتباط به کشتارهای جمعی، تبعیض سیستماتیک و منع دسترسی به محاکم عادلانه، که یک سرشت جرایم زدایی و جنایت ضد بشری است توجه بیشتر کنند. همچنان چون افغانستان عضویت سازمان ملل متحد را در گذشته داشته به منشور حقوق بشر باید پایبند باشد و اعمال فشارها به صورتی باشد که طالبان حداقل بتوانند در این موارد پاسخگو باشند."
