امروز ۲۱ فبروری برابر به روز جهانی زبان مادری است.
بر اساس آمار سازمان محلل متحد، ۴۰ درصد از جمعیت جهان از آموزش به زبان مادری خود محروم اند.
سازمان ملل متحد می‌گوید که بر اساس تحقیقات، استفاده از زبان مادری در آموزش سبب تقویت نتایج یادگیری بهتر، عزت نفس و مهارت‌های تفکر انتقادی می‌شود.
این سازمان در ویب‌سایت رسمی خود همچنان نوشته که حفظ زبان‌های بومی بخاطر آموزش فراگیر و دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار مهم است.
افغانستان نیز از جمله کشورهای است که دارای زبان‌های چند‌گانه و فرهنگ‌های متنوع است.
اما پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان در افغانستان، شماری از افغانان با داشتن زبان‌های مادری متنوع، مجبور به ترک وطن شدند.
برخی از آنان می‌گویند، از اینکه کودکان‌شان از آموزش به زبان مادری محروم شده اند متاثر و نگران اند.
صفت الله زاهدی، یکی از این مهاجرین افغان در جرمنی است که زبان مادریاش پشتو است.
او که پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان در افغانستان به کشور جرمنی پناهنده شده است، می‌گوید که کودکانش در مهلت کمی زبان جرمنی را خیلی خوب یاد گرفتند و حتا در خانه هم هر ازگاهی به زبان جرمنی صحبت می‌کنند و نگران است که آنان زبان مادری‌شان را فراموش کنند:
"چهار طفل من مکتب می‌روند، آنان به زبان جرمنی آموزش می‌بینند، افزون بر آن در مکتب زبان‌های انگلیسی و فرانسوی را هم آموزش می‌بینند و اکنون زبان آلمانی‌شان طوری شده که خودم فکر می‌کنم زبان مادری‌شان است، یعنی همینقدر خوب آموختند و همچنان گاه و ناگاه در خانه هم به زبان جرمنی گپ می‌زنند."
عبدالله رسولی، دیگر پناهندۀ افغان در جرمنی که زبان مادریاش ازبیکی است، از تجربۀ خود برای حفظ زبان مادری کودکانش چنین روایت کرد:
"برای بسیاری از کودکان خانواده‌های مهاجر که شروع به آموزش در زبان کشور میزبان می‌کنند، حفظ زبان مادری یک چالش بزرگ است. ما در خانه سه کودک پایین از سن ۱۸سال داریم و پیوسته می‌کوشیم در خانه همرای‌شان با زبان مادری صحبت کنیم تا حداقل آنچه از زبان مادری یاد دارند فراموش‌شان نشود."
سمیه رامش، شاعر و نویسند که مادر دو کودک است، می‌گوید که او هم پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان در افغانستان به کشور هالند پناهنده شده و نگرانی مشابهی در پیوند به حفظ زبان مادری کودکانش دارد.
او از کار شیوه‌ای سخن گفت که تلاش می‌کند با آن فاصله بین کودکانش و زبان مادری‌شان را که فارسی- دری است، کم کند:
"یکی از تبعات مهاجرت یا تبعید دور افتادن از زبان، فرهنگ و تمدن سرزمین مادری است، مه در خانه همیشه به طفل‌های خود زبان فارسی را آموزش می‌دهم، همراه‌شان صحبت می‌کنم به زبان فارسی و کتاب‌های قصه‌ای را به زبان فارسی برای شان می‌خوانم و همچنین در کلاس‌های زبانی که به شکل آنلاین وجود دارد، آنان زبان فارسی را به شکل معیاری و بهتر یاد می‌گیرند."
اما غفور لیوال، آگاه زبان و ادبیات پشتو و فعال فرهنگی می‌گوید، نیاز است که خانواده‌های مهاجر افغان برای حفظ زبان و فرهنگ فرزندان‌شان، برنامه‌های فرهنگی و ادبی متواتر و منظم برگزار کنند که نیازمند هزینۀ مالی است:
"مشکل اساسی این است که این فعالیت‌های فرهنگی به شکل داوطلبانه نمی‌شود و اصلاً در دیار مهاجرت نهادی وجود ندارد که هزینه و مصارف این گونه برنامه‌ها را بپردازد، مه فکر می‌کنم مسئولیت تمام خانواده‌ها است که از عواید و درآمدهای خود در دیار مهاجرت یک مقدار کمی صرفه جویی بکنند و صرف برنامه‌های فرهنگی بکنند که فرهنگ و تاریخ خود شان را بی‌آموزند خصوصاً زبان مادری."
پناهندگان افغان در حالی از محروم شدن فرزندان‌شان از آموزش به زبان مادری‌شان ابراز نگرانی می‌کنند که شماری از خانواده‌ها در داخل افغانستان هم از محروم بودن دختران بالاتر از صنف ششم از تمام آموزش‌ها به شمول آموزش به زبان مادری‌شان ابراز نگرانی می‌کنند.
عظیمی یکی از آنان که حکومت طالبان یک دخترش را از تحصیل و دیگرش را از آموزش در مکتب محروم کرده، از جامعۀ جهانی می‌خواهد که برای فراهم شدن زمینۀ آموزش و تحصیل برای دختران تلاش کند:
"صنف شش بود که هفت می‌شد، سه سال شده که از درس محروم مانده، یک مادر هستم می‌خواهم اولادهایم خودکفا باشند، تحصیل کرده باشند تا فردا بتوانند مشکلات زند‌گی خود را خودشان حل کنند، جامعۀ جهانی و کشورهایی که صدای ما را می شنوند در بارۀ این کوشش کنند تا مکتب و پوهنتون باز شود تا هرکس به زبان خود درس بخواند."
روز جهانی زبان مادری در یک کنفرانس عمومی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در نوامبر ۱۹۹۹ نامگذاری شد. مفکورۀ بزرگداشت از روز جهانی زبان مادری ابتکار بنگلادش بود.
در ۱۶ مه ۲۰۰۷ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامۀ خود از دولت‌های عضو این سازمان خواست که "حفظ و نگهداری از تمام زبان‌های مورد استفادۀ مردم جهان را ارتقا دهند."
ملل متحد شعار امسال روز جهانی زبان مادری را "آموزش چند زبانه - ستون یادگیری و یادگیری بین نسلی" عنوان کرده است.
