"از کار که خانه می روم و از بچه ها که پرسان می کنم خیلی درس های شان ضعیف است، خدایی هیچی یاد ندارند و درس هایی که از اول یاد داشتند آنها هم کلاً فراموش شان شده است."
محمود ۴۰ ساله باشنده ناحیه دوم شهر فراه است.
دو پسر او دانش آموز صنوف هفتم و هشتم هستند و در مکتب دولتی درس می خوانند و یک دختر و یک پسرش دانش آموز صنف های پنجم و ششم اند که در یک مکتب خصوصی در شهر فراه مصروف کسب دانش هستند.
محمود ادعا می کند که در بیش از دو سال گذشته که طالبان به قدرت بازگشته اند، کیفیت آموزش در سطح مکاتب دولتی و خصوصی در فراه در مقایسه با زمان جمهوری مخلوع کاهش یافته چیزی که او را نسبت به آینده فرزندانش نگران کرده است:
"دولت اول که بود درس خوب می خوانند حالا که دولت امارت شده بچه ها کمی ضعیف است و درس چیزی را یاد نمی گیرند و می گویند که ما تمام روز بازی می کنیم، نه درس است و نه چیزی. درسشان خیلی ضعیف است."
محمود در دوره اول حاکمیت طالبان در افغانستان در سال های ۱۹۹۰میلادی به دلیل مشکلات اقتصادی و جنگ های داخلی مکتب را تا صنف هشتم خوانده و سپس از بهر کارگری به ایران مهاجر شده بود.
اما او که حال در جاده ریاست مخابرات شهر فراه مصروف شغل نجاری است، می گوید که نمی خواهد که فرزندانش از آموزش با کیفیت باز بمانند.
فعالان محلی می گویند که از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، برخی از معلمان با تجربه و جوانان آموزش دیده از افغانستان گریخته اند و مکتب های خصوصی و دولتی را با کمبود معلم مواجه کرده اند.
شماری از دانش آموزان مکاتب خصوصی و دولتی در شهر فراه هم می گویند که معلمان شان تغییر کرده اند.
مرسل: معلم های قدیم خوب بودند این معلم ها که آمده بیخی ما را درس نمیدهند
مرسل ۹ ساله دانش آموز صنف چهارم یک مکتب دولتی و احمد ضیای ۱۳ ساله دانش آموز صنف هفتم یک مکتب خصوصی در شهر فراه هستند.
مرسل به رادیو آزادی بیشتر می گوید:
"او معلم های قدیم خوب بودند این معلم ها که آمده بیخی ما را درس نمیدهند. کوشش همرای ما نمی کنند و همرای ما کمک هم نمی کنند. خواست ما از امارت اسلامی این است که به ما معلمان جدید بیاورند و ما را درس بدهند."
احمد ضیاء هم با مرسل موافق است:
"پدر و مادر ما می گویند که چرا شما درس نمی خوانید و هیچ چیزی را یاد نمی گیرید؟ ما می گویم که در مکتب ما را درس نمی دهند، معلمان ما بچه ها است از سر خود تیر می کند، در او دولت که بود خوب درس می دادند؛ ولی این دولت که آمده کمی فرق کرده او دولت که بود استادان ما خوب بود کوشش می کرد و خوب درس می داد."
پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در ماه اسد سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی، طالبان دختران بالاتر از صنف ششم را از رفتن به مکتب منع کردند و ضربه محکمی را بر پیکر معارف افغانستان وارد کردند.
شماری از شهروندان شهر زرنج مرکز نیمروز در همسایگی فراه نیز از مشکل مشابه سخن می گویند.
اُمید که در شهر زرنج نیمروز دکان خوراکه فروشی دارد و سه برادرش دانش آموز صنوف هفتم، هشتم و نهم مکاتب دولتی هستند، به رادیو آزادی چنین می گوید:
"مثل سابق نیست، استادان قبلی خوب بودند؛ حالا یک اندازه استادان ضعیف شده مثل پیشتر نیست که استادان با تجربه باشند که خوب اینها را درس بدهند. باید استادان لایق را استخدام کنند و لیسانسه باشند. استادان با تجربه باشند که شاگرد بتواند از اول چیزی یاد بگیرد به خاطریکه در آینده بتوانند به جامعه خدمت بکنند."
محمد سرور خیرخواه معاون ریاست معارف طالبان در فراه است.
او مشکل کمبود معلمان مسلکی در مکاتب دولتی و خصوصی را می پذیرد و به رادیو آزادی چنین می گوید:
"معلمین که طبق رشته است با تلاش های زیاد تا حالا نتوانستیم که همه را مطابق رشته جا به جا کنیم؛ ولی ان شاءالله تصمیم مقام وزارت و ریاست معارف فراه به این است که طبق رشته آنها، استادان مسلکی، کادر های ورزیده و بسیار خوبی را به مکاتب جا به جا می کنند تا در آینده شاگردان خوب و لایق تربیه شوند."
او بی آنکه در مورد بازگشایی مکاتب دختران بالاتر از صنف ششم چیزی بگوید می گوید که در مرکز و ولسوالی های فراه به تعداد ۴۱۹ باب مکتب دولتی و ۱۸ مکتب خصوصی در سطح شهر فعالیت دارند و به تعداد ۱۲۸ هزار دانش آموز پسر و دختر مصروف فراگیری کسب علم و دانش هستند.
اما برخی از فعالان جامعه مدنی با معاون ریاست معارف طالبان در فراه موافق نیستند.
حکمت الله یک فعال مدنی در حوزه جنوب غرب افغانستان به این باور است:
"پایین آمدن کیفیت آموزش در مکاتب دولتی و مکاتب خصوصی یکی از دلایل به تقاعد سوق دادن استادان مسلکی و با تجربه است و دیگر اینکه خیلی از معلمین جوان و مسلکی مکتب را رها کردند و بیرون از کشور پناهنده شدند و مهاجر شدند که اینها تاثیرات خاص خود را دارد روی پایین آمدن کیفیت آموزشی و همچنین در خیلی از مکاتب امتحان گرفته شده که بجای معلمین مسلکی بیشتر مولوی صاحب ها استخدام شده و این هم تاثیر دارد سر پایین آمدن کیفیت آموزش."
از حکمت الله پرسیدم که کاهش کیفیت آموزش در مکاتب خصوصی و دولتی و مسدود ماندن مکاتب به روی دختران بالاتر از صنف ششم، در آینده چه تاثیری بر جای خواهد گذاشت؟
او اینگونه پاسخ می دهد:
"طبیعی است که بی علاقه گی اکثر متعلمین مکاتب خصوصی و دولتی هم ناشی از این است که دختران بالاتر از صنف ششم تحصیل کرده نمی توانند و این در خانواده ها هم تاثیر کرده است که دیگر پسر هم می گوید که وقتی خواهرم تحصیل کرده نتواند من این تحصیل را چه کنم روی هم رفته این تاثیر خاص خود را دارد سر تمام مکاتب خصوصی و دولتی."
