یکسالگی محرومیت دختران از تحصیلات عالی؛ سپوژمی: ای کاش من دختر نمی‌بودم

یک سال از بسته شدن دروازه‌های پوهنتون‌های دولتی و خصوصی بروی دختران در افغانستان می‌گذرد.

حکومت طالبان به تاریخ ۲۰ دسمبر سال ۲۰۲۲، با صدور فرمانی تحصیل دختران را ممنوع کرد و اکنون افغانستان تنها کشوری است که دختران در آن به آموزش بالاتر از صنف ششم و تحصیلات عالی دسترسی ندارند.

هرچند در مکتوبی که وزارت تحصیلات عالی حکومت طالبان در آن زمان منتشر کرد، آمده بود که این ممنوعیت تا امر ثانی خواهد بود، اما یک سال می‌گذرد و دانشجویان دختر هنوز هم در انتظار امر ثانی برای رفتن به پوهنتون هستند.

سپوژمی که دانشجوی پوهنزی طب پوهنتون کابل بود، به رادیو آزادی می‌گوید که این یک سال را با ناامیدی سپری کرده است:
" کوشش کردم که فکرهای منفی را از خود دور داشته باشم و با کتاب‌های خود، خودم را مصروف کنم. اما وقتی می‌دیدم که محصلین ذکور هر روز به پوهنتون می‌روند و از ما پیش روی می‌کنند اما حس ناامیدی به سوی من می‌آمد و آن زمان می‌گفتم که‌ ای کاش من دختر نمی‌بودم."

سعیرا که دانشجوی پوهنزی طب هرات بود می‌گوید، چندی پیش همصنفی‌هایش از پوهنتون فارغ شدند، اما او پس از ۶ سال رفتن به پوهنتون، خانه نشین شده است:
"زمانی که صنفی‌های پسر ما فارغ شدند، حس ناامیدی برایم رخ داد. من همیشه فکر می‌کردم وقتی فارغ شوم و لباس فراغت بپوشم. چون هر دختری این آرزو را دارد که لباس فراغت بپوشد. آنها ما را از این همه چیز محروم کردند."

او می‌گوید که سلامت روانی خوبی ندارد و برای درمان به روانشناس مراجعه کرده بود و هیچ امیدی به آینده‌اش ندارد.

آرزو یکی از دختران که در آخرین روز حضور دختران در پوهنتون پایان نامه‌اش را تمام کرده، می‌گوید که او توانست فارغ شود، اما خواهرش که صنف سوم رشتۀ ادبیات بود، نتوانست فارغ شود:
"شاید باور نکنید روزی که اعلام کردند از فردا پوهنتون بسته می‌شود ما همه کار پایان‌نامه از ۸ صبح تا ۵ عصر تمام کردیم و مراحل اداری‌اش را طی کردیم. اما خواهرم که صنف سوم ادبیات دری بود امسال هم صنفی‌هایش فارغ شد، اما خواهرم نشد."

در همین حال مدثر، یکی از دانشجویان پسر به رادیو آزادی می‌گوید که از محروم شدن دختران از تحصیلات عالی بسیار ناراحت است و تحت هیچ شرایطی نباید دروازه‌های پوهنتون بروی دختران بسته بماند:
"ما از مسئولین طالبان می‌خواهیم که دروازه‌های تحصیلات عالی را بروی دختران باز کنند تا خواهران ما بتوانند تحصیلات عالی‌شان را ادامه دهند و در آبادی وطن سهم داشته باشند."

هیدر بار، معاون بخش زنان دیدبان حقوق بشر به رادیو آزادی می‌گوید، یک سال از محرومیت دختران از تحصیلات عالی در افغانستان می‌گذرد و یک سال است که این کشور هیچ دختری از بخش انجنیری، طب، حقوق و دیگر بخش‌ها فارغ نداده و این روند همچنان ادامه دارد.

به باور خانم بار، طالبان به جز افکار و خواست خودشان هیچ توجهی به افکار و خواست‌های دیگران ندارند و زیان این ممنوعیت نه تنها برای امروز بلکه برای آیندۀ مردم افغانستان است:
"این قابل تعجب نیست که ما گزارش‌های از خودکشی دختران افغان را می‌شنویم، من فکر می‌کنم دختران و زنان افغان زندگی‌شان را در حاکمیت طالبان جستجو می‌کنند، اما برای همۀ آنها غیرممکن است که ادامه بدهند، چون تمام حقوق آنها از جمله رفتن به مکتب، پوهنتون، اماکن تفریحی همه از آنها گرفته شده است."

این در حالی است که در سال‌های گذشته بیشتر از نیم متقاضیان امتحان کانکور را دختران تشکیل می‌دادند و دختران فرصت رفتن به پوهنتون را داشتند.

حامد عبیدی، سخنگوی پیشین وزارت تحصیلات عالی در نظام جمهوری به رادیو آزادی می‌گوید که محرومیت بیش از نیم جامعه از تحصیل، پیامدهای ناگواری را به همراه خواهد داشت:
"متاسفانه این محرومیت می‌تواند پیامدهای ناگواری داشته باشد. زنان از پیشرفت‌های اقتصادی در جامعه دور می‌مانند، می‌تواند حتا بر زندگی اجتماعی زنان تاثیر بگذارد."

حکومت طالبان تا اکنون در مورد بازگشایی دروازه‌های پوهنتون بروی دختران چیزی نگفته و ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان نیز به پرسش‌های رادیو آزادی در باره این موضوع پاسخ نداد. اما مقام‌های آنها در بیش از دو سال گذشته در بارۀ تحصیل و آموزش دختران اظهارات متفاوتی داشتند.

هر چند حکومت طالبان مدعی است که حقوق زنان در افغانستان در چارچوب شریعت اسلام تأمین است، اما در کنار محرومیت دختران از تحصیل، آنان را از آموزش بالاتر از صنف ششم منع کرده و زنان از کار در تمام اداره‌‎های دولتی و غیردولتی به استثنای چند ادارۀ محدود منع شدند، حق سفر بدون محرم در مسیرهای طولانی را ندارند و از رفتن به پارک‌های تفریحی، ورزشگاه‌ها و کار در آرایشگاه‌ها هم منع شدند.