نهم سپتامبر برابر به روز جهانی حفاظت از آموزش در برابر حملات است.
این درحالیست که در بیش از دو دهۀ گذشته در افغانستان حملات متعدد بر پوهنتون‌ها و مراکز آموزشی که اغلبا آن را داعش بر عهده گرفته، صورت گرفته است و گاهی هم از ساختمان مکتب‌ها به عنوان سنگر استفاده شده است.
مرضیۀ ۱۸ ساله، یکی از دانش‌آموزان مکتب سیدالشهدا در غرب کابل در حملۀ هجدهم ثور ۱۴۰۰ به مکتب مجروح شد، به رادیو آزادی می‌گوید که او و دوستانش برای درس خواندن به مکتب رفته بودند و در هنگام بیرون شدن از مکتب با حملۀ انتحاری روبه‌رو شدند.
او گفت که در این حمله دو پا و یک دست اش آسیب شدید دیدند.
به باور مرضیه تحصیل در فضای آرام و دور از هر تهدید برای دانش‌آموزان ضروری است:
"برای یک دانش آموز امنیت جانی بسیار مهم است. وقتی به مکتب می‌رویم، خیالمان راحت باشد که از مکتب پس بر می‌گردیم. وقتی کورس می‌رویم به خانه بر می‌گردیم، به این فکر نباشیم که دیگر به خانه بر نمی‌گردیم و فامیل خود را نمی‌بینیم و یا هم دوباره درس خوانده نمی‌توانیم."
در حمله بر مکتب سیدالشهدا حدود ۱۰۰ تن کشته و بیش از ۱۶۰ تن دیگر زخمی شدند.
درهمین حال فایزه فلاح، یک محصل پوهنتون کابل از حملۀ سال ۲۰۲۰ بر پوهنتون کابل روایت می‌کند:
"از بس دست و پاچه شده بودیم اصلا نمی‌دانستیم چی کار کنیم. دخترا همه گریه می‌کردند. بعضی‌ها ضعف کرده بود. بچه‌ها می‌دویدند. خودم هم ترسیده بودم. خیلی به سختی توانستیم از آنجا بیرون شویم. بالاخره دروازۀ تحصیلات باز شد ما فرار کردیم به کوچه‌ها می‌دویدیم، صدای فیر و امبولانس‌ها بود و خیلی حالت بدی بود."
در حمله دوازدهم عقرب سال ۱۳۹۹ خورشیدی بر پوهنتون کابل دست ۲۲ تن کشته و بیش از ۴۰ تن دیگر زخمی شدند.
در بیست سال گذشته در افغانستان مراکز آموزشی و دانشجویان و دانش‌آموزان بارها هدف قرار گرفتند. مرکز آموزشی کوثر، پوهنتون کابل ، مرکز آموزشی موعود مرکز آموزشی کاج و حمله به پوهنتون امریکایی افغانستان از نمونه‌های درشت حملات بر مراکز و نهاد‌های آموزشی اند که تلفات زیادی را برجا گذاشتند.
مسولیت اکثریت این حملات را گروه داعش به عهده گرفت.
از سوی دیگر نظام جمهوری پیشین گروه طالبان را به تخریب و آتش زدن مکاتب و استفادۀ آن به عنوان سنگر در درگیری‌ها متهم می‌کرد. اتهاماتی که طالبان به گونۀ رسمی در بارۀ آن چیزی نگفته اند.
اما حکومت طالبان در حال حاضر مراکز آموزشی از جمله مکتب‌های بالاتر از صنف ششم و پوهنتون‌ها را به روی دختران بسته است.
انتویو گوترش، سرمنشی سازمان ملل متحد در حساب ایکس خود یا توییتر سابق به مناسبت روز محافظت از آموزش در برابر حملات٬ نوشته است که مکاتب باید بهشت امن برای یادگیری باشند، اما به باور او حملات به دانش‌آموزان، آموزگاران و کارکنان آموزشی زیاد رایج شده است.
در همین حال سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) می‌گوید، بر اساس گزارش ائتلاف جهانی برای محافظت از آموزش در برابر حمله (GCPEA)، بیش از ۱۴۵۰۰ گزارش از حملات به آموزش یا استفادۀ نظامی از امکانات آموزشی در سراسر جهان بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ ثبت شده است.
یونسکو افزوده که در این مدت بیش از ۲۸۰۰۰ دانش آموز، معلم و پوهنتون به دلیل درگیری‌های مسلحانه آسیب دیدند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تاریخ۲۸ می ۲۰۲۰ با تصویب قطعنامه‌ای نهم سپتمبر را به عنوان روز جهانی حفاظت از آموزش در برابر حمله نامگذاری کرده است
امسال شعار این روز "عدالت برای قربانیان" است که در برنامۀ تجلیل از آن در باره‌اش بحث میشود.
