امروز ۸ سپتمبر روز جهانی سواد است. این روز در حالی فرا می‌رسد که بسیاری از دختران بالاتر از صنف ششم در افغانستان کم وبیش یک سال می‌شود که اجازه رفتن به مکتب ندارند.
شماری از دختران دانش آموز بالاتر از صنف ششم می‌گویند، نمی‌خواهند به ۲۰ سال پیش برگردند٬ بلکه برای تحقق آرزوهای شان خواستار بازگشایی مکاتب هستند.
ستاره دانش‌آموز صنف دهم مکتب که قرار بود امسال صنف ۱۱ شود، اکنون مصروف انجام کارهای خانه است.
ستاره به رادیو آزادی می‌گوید، نمی‌خواهد مانند ۲۰ سال پیش آرزوهای او نیز مانند هزاران دختر دیگر نابود شوند.
« ما یک انگیزه داشتیم، آرزو داشتیم که درس بخوانیم، ما از بس که در خانه نشستیم بسیار دلتنگ شدیم، کار خانه است، ظرف شستن، غذا پختن و جارو کردند است بس، ما نمی‌خواهیم مثل زنان ۲۰ سال پیش که بی سواد ماندند بی سواد بانیم»
یسنا که تازه به صنف هفتم مکتب راه یافته بود، از طالبان می‌خواهد تا دروازه‌های مکتب را به روی او باز کنند.
« یسنا استم متعلم صنف هفت، با آمدن طالب‌ها دروازه‌های مکتب به روی ما بسته شد، ما آروز داشتم یک انجنیر شوم، امیدوار هستم که دروازه های مکتب دوباره باز شود.»
محروم شدن بسیاری از دختران دانش آموز بالاتر از صنف ششم از آموزش اکنون دختران دانش آموز صنف ششم را نیز نگران کرده که پس از این دیگر نمی‌توانند به مکتب بروند.
یونسکو در گزارشی در ماه می سال ۲۰۲۲ میلادی نگاشته است که شمار دانش‌آموزان در افغانستان از یک میلیون در سال ۲۰۰۱ میلادی به ده میلیون تا ۲۰۱۸ میلادی رسیده بود.
کاینات ملک زاده معلم در یکی از مکاتب دولتی شهر کابل در این مورد به رادیو آزادی گفت:
« دخترانی که صنف شش هستن به وضعیت بسیار بدی قرار دارند، کاملا ناامید و مایوس هستند، و در همین فکر هستند که سال آخر شان است و دیگر نمی‌توانند به مکتب بیایند، قسمی که قبلا با روحیهٔ شاد و انرژی به مکتب می‌آمدند که در آینده یک چیزی خواهند شد، اما حال این گونه نیست.»
بربنیاد آمار یونسکو طالبان جلو رفتن ۱.۱ میلیون دانش‌آموز دختر را در دوره‌های لیسه و متوسطه از رفتن به مکتب گرفته اند.
یونسکو در گزارشی در ماه می سال ۲۰۲۲ میلادی نگاشته است که شمار دانش‌آموزان در افغانستان از یک میلیون در سال ۲۰۰۱ میلادی به ده میلیون تا ۲۰۱۸ میلادی رسیده بود. در این میان شمار دانش آموزان دختر در همین مدت از تقریبا صفر به ۲.۲ میلیون دانش آموز دختر افزایش یافته بود.
با این حال برخی از زنان فعال پس از بسته شدن مکاتب به روی دختران بالاتر از صنف ششم مکاتب خانگی ایجاد کرده و برای شان تدریس می‌کنند.
آزیتا نژند مسئول مکتب خانگی که اکنون در کنار کودکان خیابانی و زنان به ۱۳۰ دختر دانش آموز بالاتر از صنف ششم زمینهٔ آموزش را فراهم کرده به رادیو آزادی می‌گوید.
« بیشتر از یک سال می‌شود که دختران افغانتستان از سطح سواد محروم ماندند، مکاتب به روی شان بسته است، این دختران و زنان افغان را نگران ساخته، چون آن‌ها می‌خواستند آيندهٔ روشن داشته باشند و در کنار فامیل و برادران خود کار کنند تا به جامعهٔ خود خدمت کنند، و ما در تلاش هستیم تا یک زمینه را برای آن‌ها فراهم بسازیم تا این دختران از آموزش به دور نمانند.»
خواستیم در روز جهانی سواد آموزی، نگرانی دانش‌آموزان و استادان و اظهارت یونسکو دیدگاه حکومت طالبان را نیز داشته باشیم، اما عزیز احمد ریان سخنگوی وزارت معارف به پرسش‌های ما پاسخ نداد، اما پیش از این گفته بود، برای بازگشایی مکاتب منتظر فرمان رهبر شان هستند.
روز جهانی سوادآموزی در ۲۶ اکتبر ۱۹۶۶ توسط یونسکو در چهاردهمین نشست عمومی یونسکو اعلام شد. این روز برای نخستین بار در سال ۱۹۶۷ بزرگداشت شد. از این روز برای پشتیبانی از آموزش و پرورش در سراسر جهان بزرگداشت می‌شود.
با این حال، بسته شدن مکتب‌ها به روی دختران دانش‌آموز بالاتر از صنف ششم در افغانستان نه تنها آنان را متاثر کرده بل این کار تاثیری بر روند تحصیلات عالی نیز داشته است. بر بنیاد گزارش یونسکو پس از این گام طالبان و درنتیجۀ تاثیر آن، دختران دانشجو نیز کاهش چشم‌گیری داشته اند و یونسکو نگاشته است که این کاهش تا شصت درصد بوده است.
