روز جهانی پناهندگان؛ قصه های شماری از افغان‌ها از پناهندگی و سختی های آن

امروز ۲۰ جون برابر است با روز جهانی پناهندگان.

این روز در افغانستان در حالی فرا می‌رسد که شمار زیادی از شهروندان این کشور در پی تحولات سیاسی اخیر به کشور‌های مختلف پناهده شدند و شمار دیگر در تلاش‌اند که از راه‌های قانونی و یا غیرقانونی خانه و کاشانه‌شان را ترک کنند و به دیگر کشورها پناهنده شوند.

عبدالکریم نوری ۵۰ سال دارد و باشندهٔ شهر کابل است.

او پس از حاکمیت طالبان بر افغانستان و محروم شدن دو دخترش از مکتب که هر کدام صنف هشت و ده مکتب بودند، مجبور به ترک افغانستان شد.

آقای نوری می‌گوید، همه هست و بودش را فروخت و به گونهٔ‌ قانونی عازم ایران شد.

او و خانواده‌اش پس از رسیدن به ایران به گونۀ قاچاقی قصد رفتن به ترکیه را کرد که سرانجام به مقصد نرسید و قسمت او را دوباره با همان آیندهٔ تاریکش به افغانستان کشاند.

آقای نوری و خانواده‌اش در شهر وان ترکیه از سوی پولیس بازداشت و به گفتۀ خودش پس از شکنجه و اذیت فراوان به افغانستان برگشت داده شد: "همه دار و ندار و مال خانهٔ‌ خود را فروختم، صرف به خاطر دو دخترم که یکی‌شان صنف ده و دیگرش صنف هشت مکتب بود و آن‌ها درس بخوانند و یک زندگی عادی داشته باشند، اما به بسیار مشقت ما را رد مرز کردند و همین حال من دست فروشی می‌کنم."

در ادامۀ داستان پناهندگی هزاران شهروند افغانستان، غلام رسول و خانواده‌اش با سرنوشت بدتری مواجه شده اند.

بیگم، همسر غلام رسول و فرزندانش دو سال پیش به گونهٔ‌ قانونی به ترکیه سفر کرد و برای یک سال اقامۀ این کشور را به دست آرود.

بانو بیگم می‌گوید، پس از یک سال زندگی در ترکیه زمانی که شوهرش برای تمدید اقامه‌شان به دفتر مهاجرت ترکیه مراجعه کرد، از آنجا به افغانستان دیپورت شد و او با فرزندانش در ترکیه ماندند: "اقامهٔ یک ساله را گرفتیم، باز زمانی که برای تمدید آن در همانجا شوهرم را دیپورت کرد و من اینجا ماندم، به بسیار مشکلات زندگی می‌کنیم، شوهرم آنجا اگر کار کرد برای ما پول روان می‌کند، افغانستان بدبختی است اولاد‌هایم از طالب می‌ترسند، به هزار بدبختی اینجا آمدم، حال بروم پس پیش طالب بشینم؟"

غلام رسول که اکنون در کابل است، می‌گوید، به دلیل درج نامش به گونۀ اشتباهی در پروندۀ اقامه‌اش، او را بدون رضایت و با جبر به افغانستان برگشتاندند: "سر ما تا ۲۰۲۴ امضا کرد و گفت که تاسال ۲۰۲۴ حق نداری که برگردی، خودم بدبخت در افغانستان هستم و فامیل آن‌جا، من کارهای شاقه می‌کنم تا به فامیلم در آنجا روان کنم، در ۲۴ ساعت شاید یک وقت نان بخورند تا پول برای کرایه خانه باقی بماند و یک چهار سبا پرده شود."

بختی کریم‌زی جوان دیگری است که پس از حاکمیت طالبان بی‌کار شد و به هدف کار و کسب درآمد مانند هزاران جوان دیگر از راه قاچاقی به ترکیه رفت.

او می‌خواست، ابتدا به ترکیه و از آن‌جا به یونان برود، اما در مسیر راه دزدان پول و مبایل‌های او و دیگر همراهانش را گرفتند و آن‌ها را تسلیم پولیس کردند.

او از شکنجه‌هایی که در مسیر این سفر غیرقانونی تجربه کرده، قصه می‌کند: "ولا از پولیس ترکیه هم لت خوردیم خوب ما را لت کرد، پولیس ایران هم در زندان ما را لت می‌کرد، پولیس ایران برای آوردن ما به افغانستان پول می‌خواست برای تکت از خود مردم پول جمع کرد مثلاً دو و نیم‌لک تومان، جوانانی که نداشتن تا یک ماه همانجا در زندان بودند و از مردم که می‌آمدند خیرات می‌خواستند تا پول تکت را پیدا کنند، فعلاً ما افغانستان هستیم، بی‌کار به خاطر این رفته بودم که به یک مملکت خوب برسم و سر پای خود ایستاد شوم."

ترکیه پس از پاکستان دومین کشوری بود که پروازهای مستقیمش به افغانستان را ماه‌ها پس از فروپاشی حکومت پیشین افغانستان در جنوری ۲۰۲۲ از سر گرفت.

صدای امریکا به نقل از مقام‌های ترکیه و سازمان بین‌المللی مهاجرت (آی او ام) گزارش داده که ترکیه در شش ماه گذشته بیش از ۱۸ هزار پناهجوی افغان را در ۷۹ پرواز چارتر به افغانستان دیپورت کرده است.

اخراج روز افزون پناهجویان افغان از این کشور خانواده‌ها و جوانانی را که در ترکیه یک زندگی بخور و نمیر برای خود ساخته اند، نگران کرده است.

فوزیه احمدی که اواخر سال ۲۰۱۷ با خانواده‌اش به این کشور رفته است، می‌گوید، در حملۀ بزرگ شاه شهید در سال ۱۳۹۴ یکی از فرزندانش دچار بیماری روحی شد و پس از آن او و خانواده‌اش مجبور شدند که به هر قیمتی شده افغانستان را ترک کند.

بانو احمدی می‌گوید، نگران است که اخراج شود و دوباره در دامن همان وحشت بی‌‌افتد: "این‌ها با یک محیط تازه عادت کردند و با یک آب و هوای دیگر، از آن وحشتی که آورده بودم‌شان کمی حالت روحی‌شان خوب شده، ما نگران هستیم، اگر دوباره برگردم همان حالت روانی و روحی که بالای پسرم و دو طفل دیگرم آمده بود، دوباره تکرار شود. همان وحشت دوباره بیاید، وقتی شرایط فعلی افغانستان را می‌بینیم بسیار نگران می‌شویم، بر خودم هم سخت است دوباره آمدن چون دور اول طالبان را دیده بودم و این که چقدر به سختی زندگی می‌کردیم."

در حال حاضر هزاران شهروند افغانستان که پس از حاکمیت طالبان در روند تخلیه به کمپ‌های آلبانیا، ابوظبی، قطر و پاکستان انتقال داده شدند، می‌گویند از سرنوشت‌شان خبری نیست و در بی‌سرنوشتی به سر می‌برند.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در پیوند به مشکلات پناهجویان افغانستان در کشورهای مختلف از جمله پاکستان گفته که وزارت‌های مهاجرین و خارجۀ حکومت طالبان، روش‌های مختلف را روی دست گرفته‌اند تا از بدرفتاری با مهاجرین افغان در هر کشوری که باشد جلوگیری شود.

چندی پیش وزارت خارجهٔ‌ امریکا نیز از افزایش کارکنانش در سفارت خانه‌ها و کنسول‌گری‌های این کشور در برخی کشورها برای سرعت بخشیدن به روند صدور ویزۀ خاص مهاجرت یا اس آی وی خبر داده بود.

۲۰ جون به هدف احترام به پناهندگان از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی پناهندگان نام‌گذاری شده است.

کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در صفحهٔ رسمی‌اش نگاشته است که با توجه به وخامت اوضاع سیاسی در سال ۲۰۲۱ تعداد افرادی که کشورشان را ترک می‌کنند و به کشور‌های دیگر پناهنده می‌شوند، بیشتر می‌شود.