خطر فروپاشی دومین منار خشتی جهان؛ طالبان: یونسکو بر وعده‌اش عمل نکرده است

آگاهان فرهنگی در ولایت غور از فروپاشی منار جام دومین منار خشتی جهان هشدار می‌دهند.

احمدشاه موحد باشنده غور است که به تازه‌گی فرصت این را یافته تا از منار جام در این ولایت دیدن کند.

در سال‌های اخیر به علت مشکلات امنیتی دیدن این منار تاریخی و با شکوه برای دوست‌دارانش بخصوص باشنده‌گان ولایت غور در غرب افغانستان به یک رویا مبدل شده بود.

اما تن خسته و اجرهای فرسوده این منار نگرانش کرده، او از خطر فروپاشی دومین منار بلند خشتی جهان می‌گوید.

منار جام یکی از مهمترین بناهای تاریخی افغانستان و ثبت در فهرست یونسکو است.

دو سال پیش سیلاب‌های شدید بخش‌های زیادی از دیوارهای استنادی منار جام و هوتلی را که از سوی یونسکو اعمار شده بود تخریب کرد و آب تا کناره‌های منار جام نفوذ کرد و این منار در لبۀ تخریب قرار گرفت.

حکومت و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد "یونسکو" نیز در آن زمان برای استحکام و بازسازی این منار تعهد کردند – تعهداتی که به گفتۀ رئیس اطلاعات و فرهنگ غور: "تاکنون به جز یک دیوار کوچک استنادی دیگر آن عملی نشده است. فقط کارهای که شده در سطح دیوار‌های استنادی و پاک کاری رسوبات مسیر سیل بوده که تا هنوز انجام شده که این تکافو نمی‌کند. اگر به منار جام توجه نشود، به آسیب بسیار جدی منار جام مواجه می‌شود."

احمدشاه مدعی است که طی دو دهه اخیر تنها یک دیوار محافظتی در دامنه‌ی پایینی منار صورت گرفته است و این بسنده نیست. بر اساس چشم دید آقای موحد قسمت داخلی منار هم ترک برداشته و نیاز فوری به مرمت و بازسازی دارد.

او می گوید: "منار در موقعیتی قرار دارد که آسیب‌های جدی برایش وارد شده، در سال‌های گذشته نه حکومت قبلی و نه هم سازمان یونسکو که این منار در آن ثبت است برای بازسازی و توجه به منار کاری نکردند و این سبب شده که منار با گذشت هر روز بیشتر در خطر فروپاشی و نابودی قرار داشته باشد."

تا پیش از سقوط غور به‌دست طالبان، یک تیم ویژه امنیتی و آشنا با حفظ آثار تاریخی در ساحه منار جام توظیف بودند، اما حالا ساکنان غور مدعی‌اند که هیچ نیروی امنیتی برای تأمین امنیت منار وجود ندارد.

از دید حسن حکیمی، فعال مدنی در غور، تردد وسایط نقلیه، وضع نشدن محدودیت بر بازدیدکنندگان و حفرهای غیرقانونی، سه عامل‌ عمده برای تسریع روند تخریب منار جام شمرده می‌شود.

او می گوید: "ما امیدواریم طالبان هرچه عاجل یک تیم مشخصی را به مجل بفرستد، هرچه این عملکردها تکرار شود، خطر فروپاشی این منار را بیشتر می‌کند."

منار جام بعد از قطب منار در دهلی نو، هند بلندترین منار خشتی جهان است.

این منار در سال ۱۱۹۴ میلادی و در زمان سلطنت سلطان غیاث‌الدین غوری به ارتفاع ۶۳ متر ساخته شد.

این منار در فاصله ۶۴ کیلومتری ولسوالی شهرک در دره موسوم به جام نقطه وصل دریاهای جام و هریرود موقعیت دارد. منار جام در سال ۲۰۰۲ ثبت سازمان علمی فرهنگی یونسکو شد.

نیک محمد مستمند آگاه فرهنگی نیز که به تازه‌گی از این منار دیدن کرده، وضعیت منار جام را نگران گننده می‌داند.

به گفته او ریزش برف‌های شدید و هم چنین سرازیر شدن سیلاب‌ها، باعث کج شدن منار جام به سمت شمال‌شرق شده است.

آقای مستمند می گوید: "انتظار داریم که هم سازمان یونسکو و هم دولت فعلی افغانستان نظر به امنیتی که در ساحه است، ساحه را بررسی کننده و اقداما عملی در قسمت حراست از این منار انجام دهند، هم در قسمت حفاظت تزئینات منار جام و هم درقسمت ساختمان منار جام که ترک‌های بسیار شدیدی هم از قسمت زینه‌های که بالا می‌شویم پیدا کرده و هم به قسمت شمال شرق حرکت کرده."

طالبان می‌گویند، یونسکو بر وعده‌اش مبنی بر مرمت این بنای تاریخی عمل نکرده است.

عبدالحی زعیم، مسئول فرهنگی طالبان در غور از سازمان یونسکو می‌خواهد که برای بازسازی و مرمت فوری منار جام از بودجه دو میلیون دالری که وعده داده بود، اقدام کند، تا خطر فروپاشی این منار بر طرف شود.

آقای زعیم گفت: "همراه وزارت و مسوول شرکت جام هم در مورد منار جام صحبت کردیم، تا فعلاً کدام برنامه مثبت جور نشده که ونار جام جور و ترمیم شود، بودجه‌یی هم که یونسکو ترتیب داده بود هنوز به دسترس ما قرار نگرفته که این منار را جور کنیم."

غور یک ولایت کوهستانی و سردسیر افغانستان است و در زمستان بیشتر وقت‌ها در اطراف منارجام برف شدید می‌بارد. ساکنان غور به‌شمول احمد شاه موحد هشدار می‌دهند که اگر هر چه زودتر و قبل از آغاز برف‌باری‌های شدید، مواد مورد نیاز برای بازسازی منار جام منتقل نشود، خطر تخریب و فروپاشی این منار تسریع می‌شود.