مسئولان فرهنگی هرات: یک فرد بر حمام یهودی‌‎ها ادعای ملکیت دارد

مسئولان فرهنگی هرات می‌گویند که از یهودی‌های ساکن هرات چهار کنیسه، حمام و قبرستان به یادگار مانده است، اما یک فرد بر حمام یهودی‌‎ها ادعای ملکیت دارد.

یهودی‌ها مشهور به «موسایی‌ها» در شهر قدیم هرات زندگی می‌کردند. یونس ۶۶ سال دارد و همسایه دربه‌دیوار یهودی‌ها بود و فارغ از اختلافات دینی.

او می‌‎گوید که تا حالا هم برخی از یهودی‌ها برای دیدار از شهر قدیم به هرات سفر می‌کنند: "یهودی‌ها در محلی که ما بود‌وباش می‌کنیم، ممکن ۷۰ تا ۸۰ خانواده بودند. ما روابط خوبی داشتیم با آن‌ها. به دوکان‌های‌شان می‌رفتیم. آن‌ها به خانه ما می‌آمدند. همین بود که انقلاب و هر کس فراری شد و آن‌ها به سمت اسرائیل حرکت کردند، همین حالا دو سال و سه سال بعد بزرگواران یهودی‌ها، بچه‌های کلان خود را روان می‌کنند و از هرات دیدن می‌کنند و ما را می‌بینند و با خود ما ملاقات می‌کنند و به خانه ما می‌روند و باز پس حرکت می‌کنند و به کشور خود می‌روند."

از یهودی‌های ساکن هرات کنیسه‌های یوحا، شمایل، گلکیا و گرجیا، حمام، خانه‌های مسکونی و یک قبرستان به یادگار مانده است.

یوحا، بزرگ‌ترین کنیسه یهودی‌ها به عنوان مکان تاریخی حفظ شده، اما شمایل به مکتب و گلکیا به مسجد مبدل شده است.

از سویی هم، کنیسه «ملا عاشور» گرجیا کاملاً تخریب شده و حمام یهودی‌ها نیز در آستانه فروریزی قرار دارد: "دروازه‌ای که چندین ماه می‌شود که باز نشده و حالا می‌شود که با مشکل باز کرد. حمام موسایی‌ها در بازار قدیم هرات، یکی از ملکیت‌های به جامانده یهودی‌های هرات است و حالا مخروبه‌ای بیش نیست و نیاز به مرمت و بازسازی دارد."

با آغاز جنگ‌های داخلی در افغانستان و فراخوان یهودی‌ها برای اقامت در اسرائیل، آخرین خانواده‌های یهودی ساکن هرات افغانستان را ترک کردند.

مسئولان فرهنگی هرات می‌گویند که یهودی‌ها به وسیله کتیبه سنگی کنیسه‌ها و قبرستان‌‌شان را به حکومت افغانستان واگذار کردند و برخی از ملکیت‌های خود را فروختند.

زلمی صفا، آمر حفظ آبده‌های تاریخی هرات می‌گوید که یک فرد ادعای مالکیت حمام یهودی‌ها را دارد، اما اجازه تخریب این حمام به او داده نشده است.

آقای صفا می‌گوید: "یک باب حمام است. حمام را در آن زمان فروخته‌اند. کسی ادعا دارد که ما از آن قباله داریم و سال قبل تصمیم تخریب آن را داشت. به‌ خاطر قدمت، شیوه ساخت و منحصر بودن به دوره موسایی‌های هرات، ما اجازه تخریب آن را ندادیم. او ادعای استملاک کرد که ادعای استملاکش اسناد طی مراحل شده و به مرکز رفته و در شرف استملاک است."

تاریخ حضور یهودی‌ها در هرات به ۲۵۰ سال قبل بر می‌گردد و آنان به اثر فشارهای حکومت نادر افشار از ایران به افغانستان برگشتند. در این مدت هرات مثال خوبی از همزیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان دین اسلام و یهودیت بوده است.

همایون احمدی، کارشناس فرهنگی در هرات بر ضرورت بازسازی و مرمت بناهای به جامانده از یهودی‌ها، برای جلب توجه گردشگران خارجی تاکید می‌کند.

آقای احمدی می‌گوید: "وجود کنیسه‌ها در هرات نمایانگر زندگی مسالمت‌آمیز ادیان مختلف بوده که حتی یهودیان در هرات می‌توانستند که در ادوار مختلف بدون مشکلی زندگی کنند. بُعد دیگر آن جاذبه گردشگری و تاریخی آن است که تحت حفاظت جمهوری اسلامی افغانستان است منحیث بناهای تاریخی."

در ولایت هرات بیش از ۲۰۰ خانواده یهودی در کنار مسلمانان زندگی می‌کردند. بیشتر آنان مشغول تجارت بودند، اما هم اکنون تنها زبولان سمنتوف، متولد شهر هرات، یگانه یهودی ساکن افغانستان است.

آگاهان فرهنگی هرات معتقدند که با مرمت و بازسازی بناهای به جا مانده از یهودی‌ها، می‌توان جلو فراموشی حضور این اقلیت را در افغانستان گرفت.