تصمیم سرنوشت سازِ اتحاد جماهیر شوروی سابق به حمله بر همسایۀ جنوبی خود افغانستان در ۱۹۷۹ در نهایت از دیدِ بسیاری‌ها به فروپاشی کمونیسم انجامید.
کرملین از سقوط رژیمِ طالبان در نتیجۀ حمله نظامی امریکا در اواخر ۲۰۰۱ که پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتمبر بر امریکا صورت گرفت، استقبال کرد.
ایگور ایوانوف وزیرخارجۀ وقتِ روسیه در اوایل ۲۰۰۲ گفته بود، کشورش با ملاحظاتِ خاص و عملگرا از وضعیت استراتژیک، سیاسی و اقتصادی که به نفع افغانستان باشد، حمایت می‌کند.
پس سؤال این جاست که چرا روسیه به رقابت با ایالات متحده در افغانستان پرداخت؟
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه حتی یک دهه پس از حملات تروریستی یازدهم سپتمبر ۲۰۰۱ بر امریکا، از واشنگتن و متحدان فرا منطقه‌اش به خاطر تحمل بار مبارزه با تروریسم در افغانستان ستایش کرد و از آنها خواست تا این کار را تا آخر ادامه دهند.
اما به اساس گزارش پس از پایانِ مأموریت نظامی ناتو در اواخر ۲۰۱۴ در افغانستان، کرملین به سوی تضعیف مأموریت ایالات متحده در افغانستان حرکت کرد.
این تغییر تا حدی به تمایل پوتین برای بازگرداندن قدرتِ روسیه در منطقه تلقی شد، اما این امر بیشتر ناشی از رقابت با غرب در اوکراین و بعداً در سوریه بود، جای که روسیه در دفاع از رژیم بشار اسد به ایران هم پیوست.
در ادامه آمده که در اواخر ۲۰۱۵ ضمیر کابلوف نمایندۀ ویژۀ روسیه برای افغانستان به گونۀ آشکار با طالبان در تماس بود، او در دسمبر همان سال به آژآنس خبری انترفاکس گفته بود که منافعِ مسکو در افغانستان با طالبان که در برابر جنگجویان شاخۀ ولایتِ خراسانِ وابسته به گروه تندروِ دولت اسلامی در آنکشور می‌جنگند، همخوانی دارد.
برخی از مقام‌های روسی حتی ادعا کردند که کرملین اطلاعات اسخباراتی را علیه گروه داعش با طالبان در میان گذاشته اند.
روسیه در افغانستان چی می‌خواهد؟
اولگ سیرومولوتف معاون وزیر خارجۀ روسیه در ماه می به خبرگزاری انترفاکس گفت که وضعیت افغانستان به ویژه مبارزه علیه تروریسم موارد عمدۀ گفت‌وگو میان هیئت‌های مذاکره کنندۀ روسیه و امریکا است که در دسمبر ۲۰۱۸ ایجاد شده.
او همچنان شامل شدن شاخۀ دولتِ خراسان گروه دولت اسلامی در افغانستان در فهرست تحریم‌های سازمان ملل متحد در میِ ۲۰۱۹ را نتیجۀ همکاری‌های مؤثر میان روسیه و ایالات متحده خوانده بود.
روسیه و چین از تلاش‌های واشنگتن برای پایان دادن به جنگ در افغانستان از طریق مذاکرات بین افغان‌ها حمایت کرده اند.
سرگئی لاوروف وزیر خارجۀ روسیه از برقراری آتش‌بس میان طالبان و حکومت افغانستان در سه روز عید استقبال کرده بود و خواستار رفع همه موانع فرا راه آغاز مذاکرات شده بود.
اما حمید حکیمی پژوهشگر مرکز تحقیقاتی چاتهم هاوس مستقر در لندن به مرکز خبر رادیو آزادی گفته که روسیه در حال حاضر، در پی ایجاد شبکه‌های حامی خود در داخل افغانستان است تا امتیازات بیشتر از امریکا و چین بدست آرد.
حکیمی به این باور است که مسکو هنوز هم نگران قاچاق مواد مخدر، حضور جنگجویان وابسته به داعش در افغانستان و تهدید به متحدانش در آسیای مرکزی است.
پرسش دیگری که مطرح می‌شود این است که آیا روسیه آماده ایفای نقش بزرگ‌تر در افغانستان است؟
تلاش‌های پنهانی روسیه از جمله کمک‌های محدود به کابل و تماس‌های احتمالی با طالبان بعید است که آن کشور را به یک بازیگر اصلی در افغانستان تبدیل کند.
برخلاف اوکراین و سوریه، حکومت فعلی افغانستان و حتی طالبان هم از حضور نظامی روسیه در افغانستان حمایت نمی‌کنند زیرا اشغال ناکام اتحاد جماهیر شوروی سابق در آن کشور هنوز هم در خاطره مردم تازه است.
حمید حکیمی می‌گوید، احتمالاً روسیه نقش مستقیم اما محدود در مسلح ساختن یا تأمین بودیجه یا هر دو به گروه‌های سیاسی حامی مسکو بازی کند اما به گفته او به احتمال زیاد روسیه همچنان با در نظر داشت مشکلات درگیر در افغانستان تمایل به حضور مستقیم در آنکشور نخواهد داشت.
ماروین واینباوم، پژوهشگر سابق استخباراتی در وزارت خارجه امریکا با حکیمی در این مورد هم نظر است. او می‌گوید که مسکو به دنبال ازدیاد نفوذش پس از خروج احتمالی ایالات متحده از افغانستان است.
او به مرکز خبر رادیو آزادی گفت که با خروج کامل امریکا از افغانستان روسیه فرصتی را برای افزایش نفوذش در آن کشور بدون هیچ نوع تعهد عمده دریافت خواهد کرد.
بحث اینکه روسیه بخاطر هدف قرار دادن نیروهای امریکایی در افغانستان به جنگجویان وابسته به طالبان پاداش پرداخته، نقش کشور‌های را که در چهاردهه در درگیری افغانستان نقش داشته اند یکبار دیگر برجسته می‌سازد.
این شکنندگی روند صلح را که محور توافق دیپلوماتیک و معامله سیاسی است نشان می‌دهد.
واینباوم افزوده که این اطلاعات استخباراتی در مورد پرداخت پول از سوی روسیه به طالبان برای هدف قرار دادن نیروهای امریکایی در افغانستان ممکن بالای روابط بین مسکو و واشنگتن تاثیرگذار باشد اما به باور وی تاثیری اندکی بر افغانستان خواهد داشت.
واینباوم گفت که گزارش‌ها ممکن است همکاری بین دو کشور را برای پیشبرد روندِ صلح افغانستان دشوار سازد. اما از دیدِ او بر شکل دادنِ آیندۀ افغانستان چندان تأثیر ندارد.
حمید حکیمی پژوهشگرِ مرکز تحقیقاتی چاتهم هاوس در لندن می‌گوید، مسکو، در حال حاضر نمی‌تواند ظرفیتِ نظامی نیروهای ناتو به رهبری ایالات متحده در افغانستان را تضعیف کند و یا از آن پیشی بگیرد.
به باور او، برای این که افغانستان روابطش را با همسایه‌های خود در آسیای میانه به ویژه با تاجیکستان بهبود بخشد، باید روابط خوب با روسیه داشته باشد.
حکیمی در ادامه گفته که افغانستان باید روابط بهتر با کشور‌های منطقه داشته باشد تا به گفتۀ او اطمینان حاصل شود که مشکلات سیاسی و اقتصادی در آینده کاهش یابد.
