حکومت افغانستان و ادارات بین‌المللی در بخش مهاجرین می‌گویند که در سال ۲۰۱۶ میلادی عودت کننده‌گان بگونه بی‌سابقه افزایش داشته‌است.
تغییر سیاست کشورهای میزبان در برابر مهاجرین افغان، خدشه‌دار شدن روابط افغانستان و پاکستان، استفاده کشورهای میزبان از مهاجرین به حیث آله فشار و برخی تحولات دیگر از دلایلی عودت افغان‌ها عنوان می‌شود.
وزارت مهاجرین و عودت کننده‌گان افغانستان می‌گوید که این دلایل سبب شد تا تعداد زیادی از افغان‌های را که سال‌ها از کشور شان به دور بودند در سال ۲۰۱۶ دوباره به آغوش افغانستان بکشاند.
حفیظ احمد میاخیل مشاور مطبوعاتی این وزارت به رادیو آزادی گفت که عودت افغان‌ها به خواست خود‌شان و به شکل تدریجی یکی از اهداف این وزارت بوده‌است اما افزود که با در نظرداشت ارقام بلند عودت کننده‌گان، می‌توان ۲۰۱۶ را یک سال پُر چالش عنوان کرد.
وی گفت:
"در سیزده سال گذشته افغان‌ها به این پیمانه بزرگ به کشور برگشت نکرده بودند که از آغاز سال‌جاری میلادی تاکنون در مجموع یک میلیون و ۴۴هزار و یک صد و هفتاد و یک تن به کشور برگشته‌اند."
آقای میاخیل گفت که از این میان بیشترین ارقام یعنی شش صد هزار آن مهاجرینی اند که از پاکستان عودت کرده‌اند و بقیه از ایران و برخی کشورهای دیگر به افغانستان برگشته‌اند.
به باور برخی کارشناسان، بیشترین افغان‌های مقیم پاکستان زمانی به برگشت وادار ساخته شدند که این‌کشور به تعهداتش در زمینه تأمین صلح و ثبات در افغانستان عمل نکرد.
پس از درگیری این دو کشور همسایه در دروازه تورخم، پاکستان بخاطر وارد کردن فشار بر افغانستان، دست به آزار و اذیت مهاجرین افغان در این‌کشور زد.
در حالی‌که وضعیت در داخل کشور رو به وخامت گراییده بود، بر علاوه نا امنی‌ها در اکثر ولایات، اختلافات داخلی میان رهبران حکومت نیز شدت گرفته بود.
اما نه‌تنها افغانستان به فشار‌های کشورهای میزبان تسلیم نشد بلکه سفارت افغانستان در پاکستان کمپاینی را تحت نام "خپل وطن گل وطن" راه اندازی کرد تا مهاجرین افغان در پاکستان را علاقه‌مند بازگشت به کشور شان نماید و در داخل کشور رئیس جمهور غنی گفت که بدون بازگشت مهاجرین افغانستان تکمیل نیست.
بر اساس معلومات، بیشترین افغان‌ها پس از تجاوز شوروی سابق در سال ۱۹۷۹ کشور شان را ترک کردند.
ارقام عودت کننده‌گان افغان در سال ۲۰۱۶ میلادی در حالی افزایش را نشان می‌دهد که پس از کنفرانس بن و ایجاد حکومت مؤقت نیز شماری زیادی از افغان‌ها دوباره به این‌کشور برگشتند.
در سال ۲۰۱۶ میلادی از یک‌سو اخراج اجباری مهاجرین افغان از سوی کشورهای میزبان افزایش داشته‌است و از سوی دیگر وضعیت بحرانی افغانستان سبب شد تا روند رفتن جوانان به کشورهای اروپایی نیز ادامه داشته باشد.
با آن‌که وزارت مهاجرین و عودت کننده‌گان افغانستان می‌گوید که درخواست پناهندگی افغان‌ها به کشورهای اروپایی در سال ۲۰۱۶ میلادی در مقایسه به ۲۰۱۵میلادی کاهش را نشان می‌دهد اما در مجموع بحران مهاجرت را تازه نگهداشته است.
مسئولین وزارت مهاجرین و عودت کننده‌گان افغانستان می‌گویند که در سال ۲۰۱۶ حدود شصت هزار افغان در کشورهای اروپایی درخواست پناهندگی کرده‌اند این در حالیست که سال گذشته این رقم به دو نیم صد هزار تن می‌رسید.
این‌که آینده آنان چه خواهد شد، بحث دیگریست اکنون سؤال در اینجا است، مهاجرین که به افغانستان برگشته‌اند در چه وضعیتی به سر می‌برند؟ آیا توقع را که از حکومت داشته اند به آن دست یافته‌اند؟
یک‌تن از مهاجرین که از کویته پاکستان په کندهار برگشته است در پاسخ گفت:
"به لحاظ خدا به این بیوه و یتیم‌ها ببینید حکومت غم این‌ها را بخورد ما خانه و جای بود و باش می‌خواهیم، روی خدا را ببینید چرا چنین می‌شود در میدان خشک افتاده‌ایم"
با آن‌که با فرا رسیدن فصل زمستان سازمان ملل‌متحد روند برگشت مهاجرین را متوقف کرده‌است، اما هنوز هم دیده می‌شود که تعدادی زیادی مهاجرین افغان به کشور بر می‌گردند.
از گل رحیم که تازه از راه تورخم به افغانستان بر می‌گشت پرسیده شد که با وجود این همه مشکلات در داخل افغانستان و فرا رسیدن فصل سرد زمستان چرا خواسته به کشور بر گردد.
وی گفت:
"در پاکستان بسیار به تکلیف بودیم، بسیار ظلم در حق ما کردند خودم زندان را سپری کردم هر کس می‌گفت که چرا کوچ نمی‌کنید، خانه‌های ما را ویران کردند، بدون اسناد هیچ‌کس را نمی‌گذاشتند."
از جمع این مهاجرین تعداد زیاد شان به کابل بازگشته اند که اکثر شان یا در خانه‌های کرایی جابجا شده‌اند و یا هم در دشت‌های خشک شرق کابل مشغول آبادی می‌باشند.
مهاجرین بازگشته ضمن شکایت از عدم توجه حکومت می‌گویند، غذای ناچیز کشور شان را به غذای خوب مهاجرت نمی‌دهند.
دو تن از عودت کننده‌گان به کابل و هرات در مورد چنین گفتند:
"جلیل استم بعد از چهار سال از ایران برگشته ایم آنجا مشکلات زیاد داشتیم اکنون در افغانستان خیلی ابراز خوشحالی می‌کنیم از این‌که نزد هموطنان خود هستیم خوب به هر حال مشکلات بود که رفتیم حال که آمده‌ایم هم مشکلات وجود دارد مانند مشکلات اقتصادی و فقر."
"در پاکستان زمان زیادی سپری کرده‌ایم و من در همانجا تولد شده‌ام. تعلیم، عروسی و تولد پسران هم در آنجا صورت گرفته‌است پس از این زندگی در آنجا لذت بخش نیست مهاجر در آنجا هیچ حیثیت نداشت آن‌ها زیر پا شده و توهین شدند."
در کنار مهاجرین، سال‌های قبل، ده هزار افرادی‌که به شکل غیر قانونی به اروپا مهاجرت کرده بودند نیز طی سال ۲۰۱۶ دوباره به کشور برگشتانده شده‌اند.
آن‌ها در مصاحبه با رادیو آزادی نگرانی‌شان را از زندگی در افغانستان ابراز داشته و می‌افزایند که در بدل تمامی داشته‌های‌شان خود را به اروپا رساندند و در حال حاضر برای گذراندن زندگی چیزی خاصی ندارند.
در کنار این، شمار بیجا شده‌گان داخلی نیز در سال ۲۰۱۶ به گونه بی‌سابقه افزایش داشته‌است.
سید حسین عالمی بلخی وزیر امور مهاجرین و عودت کننده‌گان افغانستان در اخیر سال مالی به جلسه استجوابیه ولسی جرگه گفت، تنها در سال‌جاری ۵۵۰ هزار تن از محلات اصلی‌شان بیجا شده‌اند و در حال حاضر شمار مجموعی بیجا شده‌گان به بیشتر از یک میلیون و سه صد هزار تن می‌رسد.
کمیشنری عالی سازمان ملل در امور مهاجرین و اداره بین‌المللی مهاجرت با توجه به تعداد کثیر مهاجرین افغانستان، هشدار به بحران بشری داده‌است.
نادر فرهاد سخنگوی کمیشنری عالی سازمان ملل در امور مهاجرین در افغانستان به رادیو آزادی گفت، در کنار مسئله برگشت مهاجرین افغان از خارج، مهاجرت‌های داخلی نیز به مشکلات حکومت افغانستان افزوده‌است.
وی گفت:
"بازگشت آنان در طی یک سال به شما معلوم است که یک و نیم میلیون یا بیجا شده‌اند و یا هم عودت نموده‌اند فشار لازم را بر حکومت و خانوداه‌های میزبان وارد نموده و تا زمانی‌که با آنان کمک نشود حتماً حکومت و مؤسسات بین‌المللی با مشکلات مواجه میشوند."
اداره سازمان ملل در امور مهاجرین، در سال ۲۰۱۶ با هر مهاجر راجستر شده که به کشور برگشته است، حدودأ ۴۰۰ دالر امریکای کمک کرده‌است.
حکومت افغانستان می‌گوید، عمده‌ترین مسئله مهاجران سرپناه است، که برای حل آن حکومت در ۲۹ ولایت ساخت ۶۲ شهرک را منظور کرده‌است.
رئیس جمهوری محمد اشرف غنی گفته‌است، حکومت‌اش متعهد به اسکان دوباره تمامی مهاجران است.
آقای غنی می‌گوید:
"بیشتر از یک میلیون هموطن ما دوباره به وطن برگشت و ضرورت عاجل آن‌ها مسکن است امروز باید که باز تجدید عهد کنیم که صدها هزار خانه می‌سازیم و این همه جابجا میشوند."
وزارت امور مهاجرین ضمن قبول پیچیدگی‌های موجود فرا راه پروسه توزیع زمین، می‌گوید تا به حال به بیشتر از هفتاد هزار تن نمره زمین در ولایت‌های مربوطه‌شان توزیع کرده و این روند همچنان ادامه دارد.
میر سردار ځدران یکی از آگاهان امور با در نظرداشت وضعیت داخلی افغانستان افزایش عودت کننده‌گان را فشار توسط کشورهای میزبان عنوان کرده می‌گوید که حکومت افغانستان حاضر به تسلیم شدن این فشار‌ها نبود.
اما مهاجرین که برگشته اند می‌گویند، سال ۲۰۱۶ را با سرگردانی و مشکلات زیاد گذرانده‌اند، اما امیدوارند که در سال جدید میلادی جنبه‌های عملی تعهدات حکومت را ببینند، زمینه کار برای‌شان فراهم شود و دسترسی‌شان به حقوق اساسی زندگی ممکن گردد تا حد اقل از برگشت‌شان به کشور ابراز ندامت نکنند.
گزارش: آرزو غیاثی
