حملۀ پرتلفات ۲۲ ماه مارچ در نزدیکی مسکو پایتخت روسیه، بار دیگر شاخه ولایت خراسان گروه تندرو دولت اسلامی معروف به داعش را در محراق توجه رسانه های جهان قرار داد.
داعش مسئولیت تیراندازی مردان مسلح به تالار کنسرت کروکاس در حومۀ مسکو را که دستکم ۱۴۴ کشته بر جای گذاشت، پذیرفت.
مقام های امریکایی گفتند که به اساس اطلاعات آنان حملۀ مسکو توسط شاخۀ ولایت خراسان داعش صورت گرفته است.
یک گزارش مفصل خبرگزاری رویترز، که در اواخر مارچ منتشر شد، نشان می دهد که جنرال مایکل کوریلا فرمانده قوماندانی مرکزی ایالات متحده،سنتکام، یک روز قبل از حمله مسکو، به کمیته خدمات نظامی مجلس نمایندگان ایالات متحده گفته بود که تلاش‌های طالبان برای سرکوب شاخه خراسان داعش در افغانستان ناکافی است.
ساختمان که افراد داعش در مسکو به آن حمله کردند و تعدادی از تماشاچیان یک کنسرت را کشتند
گروه دولت اسلامی به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می شود و شاخه ولایت خراسان آن در بخش های افغانستان و پاکستان فعالیت دارد.
مایکل کوگلمن مدیر موسسۀ جنوب آسیا در مرکز ویلسون می گوید که شاخۀ ولایت خراسان از رقیبان سرسخت طالبان است:
« اما آنچه افغانستان را متمایز می سازد این است که داعش خراسان طالبان را به عنوان رقیب عمده و دشمن هدف قرار می دهد ، طالبان را قبول ندارد و تلاش می کند تا حد امکان زندگی را برای طالبان دشوار سازد و حملاتی را به طالبان و در افغانستان انجام می دهد تا مشروعیت طالبان را تحت شعاع قرار دهد و به مردم نشان بدهد که طالبان توانایی برقراری صلح و امنیت را در این کشور ندارند. »
کوگلمن می گوید که شاخه ولایت خراسان داعش اهداف دیگری را هم دنبال می کند:
« یکی این که شاخۀ ولایت خراسان داعش اهداف فرقه ای دارد، اهدافی که گروه دولت اسلامی در کل دنبال می کند. شاخۀ ولایت خراسان داعش تلاش می کند که به دنبال شیعه ها به خصوص هزاره ها ، اقلیت های مذهبی و دیگران برود طوری که گروه دولت اسلامی این کار را در دیگر جا ها انجام می دهد.»
شهاب المهاجر کیست؟
به اساس گزارش ها، از سال ۲۰۲۰ به این طرف، ثناء الله غفاری به نام مستعار شهاب المهاجر رهبری شاخه ولایت خراسان را به عهده دارد. ایالات متحده بر سر گرفتاری او ده میلیون دالر انعام تعیین کرده است. رویترز به نقل از منابع خود گزارش داده است که غفاری ۲۹ ساله پس از زخمی شدن در افغانستان پارسال به پاکستان گریخت و گمان می‌رود در ایالت مرزی بلوچستان مخفی شده باشد.
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در نزدیک سه سال گذشته، شاخۀ ولایت خراسان داعش مسئولیت چندین حملۀ مرگبار را در این کشور پذیرفته است.
حمله در نزدیک دروازۀ موسوم به «ابی گیت» میدان هوایی کابل در ۲۶ ماه اگست ۲۰۲۱ که در آن سیزده سرباز امریکایی و دستکم ۱۷۰ افغان کشته شدند، اولین حمله شاخۀ ولایت خراسان داعش در افغانستان پس از ورود طالبان به کابل بود.
این شاخۀ داعش سپس مسئولیت برخی از حملات دیگر از جمله، حمله به مقر ولایت بلخ و از بین بردن محمد داود مزمل والی طالبان در این ولایت، حمله به هوتل چینی‌ها و حمله به سفارت روسیه در کابل را نیز به عهده گرفت.
حملۀ اخیر شاخۀ ولایت خراسان داعش در افغانستان به دفتر نوی کابل بانک در شهر قندهار ،برخاستگاه طالبان، در ۲۱ مارچ ده ها تن کشته و زخمی برجای گذاشت.
آیا داعش خراسان قوی تر شده است؟
جنرال فرانک مکنزی، فرماندۀ سابق فرماندهی مرکزی ایالات متحده در اوائل ماه اپریل هشدار داد که این شاخۀ داعش به شدت می خواهد که به ایالات متحده و دیگر قدرت‌های خارجی حمله کند.
جنرال فرانک مکنزی
آقای مکنزی در مصاحبه با "ای بی سی نیوز" شاخۀ ولایت داعش خراسان را یک تهدید بزرگ خواند و گفت که پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، این شاخۀ داعش قوی‌تر شده است.
مایکل کوگلمن نیز می گوید که شاخه خراسان داعش اهدافی را فراتر از مرز های افغانستان دنبال می کند:
«اهداف شاخۀ ولایت خراسان داعش به وضوح جهانی شده که فراتر از افغانستان می رود. قبلاً حملاتی را در پاکستان و کشور هایی آسیای مرکزی انجام داده است و در سال های اخیر دیدیم که به طور آهسته ظرفیتش را برای ایجاد تهدید در خارج از افغانستان انکشاف می دهد. فکر می کنم که دیگر به داعش خراسان به عنوان یک گروهی مستقر در افغانستان نگاه نکنیم. پایگاه اصلی اش هنوز در افغانستان است و بسیاری حملاتش در این کشور صورت می گیرد ؛ اما یک شاخۀ منطقه ای وابسته به گروه دولت اسلامی است که به طور فزاینده اهداف جهانی دارد.»
تاریخچه شاخه ولایت خراسان داعش
شاخۀ ولایت خراسان داعش در سال ۲۰۱۵ عمدتا توسط جنگجویان ناراضی طالبان پاکستانی به سرکردگی حافظ سعید خان یک فرمانده پیشین طالبان پاکستانی در منطقه در امتداد خط دیورند اعلام موجودیت کرد. سپس فعالیت هایش به ولایت های ننگرهار، کنر و جوزجان گسترش داد.
برخی از افراد تحریک طالبان پاکستان
روزنامه امریکایی نیویارک تایمز در گزارش مفصلی در آخرهای ماه مارچ گفت که ایدئولوژی داعش تا حدی به این دلیل گسترش یافت که در برخی از روستاها در شرق افغانستان و پاکستان مسلمانان سلفی زندگی می کنند، شاخه ای از اسلام سنی که گروه تندرو دولت اسلامی هم از آن پیروی می کند. اما، طالبان عمدتا حنفی مذهب هستند.
مبارزه ایالات متحده علیه داعش در افغانستان
ایالات متحده ، گروه دولت اسلامی داعش را در فهرست گروه های تروریستی شامل ساخته است و در سال ۲۰۱۷– سال شکست خوردن داعش در عراق و سوریه – بزرگترین بمب با وزن ۹ تن معروف به «مادر بمب ها» را علیه داعش در ولسوالی اچین ولایت ننگرهار پرتاب کرد.
وزارت دفاع ایالات متحده در آن زمان گفته بود که این بمب برای هدف گرفتن غارها و تونل هایی استفاده شده که جنگجویان داعش در آنها پنهان شده بودند.
شمار جنگجویان داعش در افغانستان
شورای امنیت سازمان ملل متحد ضمن ابراز نگرانی در بارۀ ادامۀ فعالیت داعش در افغانستان در اعلامیه سال گذشته گفته بود که شمار جنگجویان شاخه ولایت خراسان داعش و اعضای خانواده های آنها در افغانستان، بین ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ تن تخمین زده شده است.
روایت طالبان چیست؟
طالبان گاهی می گویند که داعش در افغانستان تضعیف شده و شکست خورده و گاهی حتی از موجودیت داعش در افغانستان انکار می کنند.
عبدالسلام حنفی معاون اداری ریاست الوزرای حکومت طالبان
به عنوان مثال، عبدالسلام حنفی معاون اداری ریاست الوزرای حکومت طالبان در آغاز ماه اپریل در کابل ادعا کرد که داعش در این کشور حضور ندارد:
«پدیده و یک فتنۀ دیگر که فتنۀ داعش بود در برابر آن الحمدالله در افغانستان مبارزۀ قوی صورت گرفته است و در همه نقاط افغانستان به نام داعش چیزی وجود ندارد.»
روزنامه امریکایی نیویارک تایمز در ماه مارچ از قول مقامات امریکایی گزارش داد که نیروهای امنیتی طالبان سال گذشته حداقل هشت تن از رهبران داعش را در این کشور کشتند.
یک گزارش دفتر ملل متحد در افغانستان در سال ۲۰۲۱ نشان داد که جنگجویان شاخه ولایت خراسان داعش تقریبا در سراسر افغانستان حضور دارند.
نگرانی فراتر از افغانستان
حکمت الله اعظمی پژوهشگر ارشد در مرکز مطالعات صلح و جنگ این ادعای طالبان را دور از حقیقت می داند.
«{طالبان} به تکرار می گویند که داعش یک پدیدۀ افغانی نیست و در افغانستان جای ندارد ، مگر داعش در افغانستان حضور دارد. من فکر می کنم که این ادعای شان زیاد سیاسی است و پیامی است به جنگجویان طالبان که ما هنوز هم قوی هستیم؛ اما این حقیقت ندارد.»
ناظران به این باور هستند که شاخه ولایت خراسان داعش حالا بیشتر به حملات سرخط ساز در داخل و بیرون از افغانستان روی آورده است. روزنامه فایننشل تایمز در اواخر ماه مارچ از قول نانسی فیزر، وزیر داخله جرمنی، گزارش داد که داعش را بزرگترین تهدید در جرمنی خوانده است.
جنرال کوریلا در اوائل مارچ به سناتوران امریکایی هشدار داده بود که شاخه ولایت خراسان داعش ممکن است در کمتر از شش ماه به منافع ایالات متحده و غرب در بیرون از افغانستان حمله کند.