با خروج آخرین پرسونل باقیمانده نیروی ایالات متحده از افغانستان در ۳۰ اگست سال ۲۰۲۱ میلادی از افغانستان، حضور حدود بیست سالۀ نیروهای بین المللی به رهبری ایالات متحده در این کشور پایان یافت و طالبان در پانزدهم اگست همان سال دوباره به قدرت برگشتند.
از آنجائی که تهاجم امریکا بر افغانستان با سرنگونی رژیم اول طالبان آغاز شده بود و خروج آنها دوباره به تسلط طالبان بر افغانستان انجامید، این سوال در ذهن ها خیلی خطور می کند که نیروهای امریکایی و متحدان بین المللی شان برای چه به افغانستان آمده بودند، تقریبا دو دهه حضور شان در این کشور چی دستاورد های داشت و بعد از آن چی اتفاق افتاد؟
طارق فرهادی کارشناس مسایل سیاسی افغانستان با اشاره به علت تهاجم نیروهای بین المللی بر افغانستان به رادیو آزادی می گوید:
"یازدهم سپتمبر سال ۲۰۰۱ میلادی، یک حملۀ بی سابقه در تاریخ امریکا بود. بعد از این حمله، در حقیقت امریکا و کشورهای غربی احساس کردند که بر ارزش های آنها حمله شده. به همین دلیل بسیار زود همه یکجا شده و حاضر شدند تا واکنش نشان دهند. در آن وقت اول فکر کردند تا عربستان سعودی را بکوبند، چون بیشتر افراد دخیل در حمله یازدهم سپتمبر، از عربستان سعودی بودند. بعد فکر کردند پاکستان را بکوبند، یک معاون وزارت خارجۀ امریکا به نام ریچارد ارمیتاژ به پاکستان رفته و آنها را تهدید کرده بود. بعد فکر کردند که اسامه بن لادن در افغانستان است، باید طالبان را بکوبند و به بسیار آسانی توانستند، در جریان چند روز حکومت طالبان را سرنگون سازند."
نخستین حمله هوایی امریکا بر مواضع طالبان پس از رویداد های یازدهم سپتامبر
براساس گزارش ها، طالبان در دور نخست تسلط شان بر افغانستان در سال های ۱۹۹۶ میلادی تا ۲۰۰۱ نتوانستند، برخی از ابتدایی ترین خدمات اجتماعی را برای مردم افغانستان
ارائه کنند، آنها با تعبیر خاص خودشان از شریعت اسلامی، زنان را از کار و سفر و دختران را از آموزش محروم کرده بودند و افغانستان دچار بحران بشری و اقتصادی بود.
سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی و حضور نیروهای بین المللی به رهبری امریکا در افغانستان، چه دستاورد های را برای مردم این کشور به ارمغان داشت؟
ظریفه غفاری شاروال سابق میدان وردک که در نتیجۀ رقابت های آزاد این کرسی را به دست آورده بود، با اشاره به این دستاوردها می گوید:
"در بیست سال گذشته حقوق زنان، سیاست، دیپلوماسی، اقتصاد، خدمات صحی، اجتماعی و وضعیت کلی افغانستان، همه یک دستاورد بزرگ بود که تمام آنها در نتیجۀ تلاش های مردم افغانستان و جامعۀ بین المللی حاصل شده بود که متاسفانه با موجودیت طالبان در یک سال گذشته، دانه، دانه از بین می رود."
ظریفه غفاری شاروال سابق میدان وردک
حضور نیروهای بین المللی به رهبری امریکا در افغانستان با کمک های بی سابقۀ اقتصادی جامعۀ جهانی با افغانستان به همراه بود.
صدها کلنیک صحی در سراسر افغانستان اعمار شد. هزاران کیلومتر سرک، شهرها و قریه های افغانستان را با هم وصل کرد. صدها رسانۀ چاپی، صوتی و تصویری خصوصی به نشرات شان آغاز کردند.
زنان در عرصۀ مختلف زندگی اجتماعی و سیاسی سهیم شدند، به پارلمان و کرسی های عالی دولتی دست یافتند.
تلاش های وسیع در زمینۀ توانمند سازی زنان صورت گرفت و میلیون ها دختر و پسر افغان به مکاتب رفتند و به پوهنتون های دولتی و خصوصی راه یافتند.
اما انتقادهای هم وجود دارد
مسعوده کروخی، نمایندۀ سابق مردم هرات در ولسی جرگۀ
مسعوده کروخی، نمایندۀ سابق مردم هرات در ولسی جرگۀ نظام سابق افغانستان می گوید، امریکا مرتکب اشتباهاتی هم در افغانستان شد:
"امریکا امور نظام سیاسی را بدست کسانی داد که دست آنها به خون مردم آلوده بود، در ویرانی های افغانستان نقش داشتند و فاسد بودند، تمام قدرت را به آنها واگذار کرد. در طی همین بیست سال، بازیگران عرصۀ سیاسی همین افراد بودند. امریکا خود شناختی نداشت و از مدت ها از تجاوز اتحاد شوروی بر افغانستان، همیشه از آدرس پاکستان به افغانستان نگاه می کرد. خود از بافت اجتماعی، رسوم، عنعنات و فرهنگ افغانستان هم خبر نداشت."
خانم کروخی به گفت و گوهای چند ماهه بین امریکایی ها و طالبان در دوحه قطر اشاره می کند.
مسعوده کروخی: امریکا امور نظام سیاسی را بدست کسانی داد که دست آنها به خون مردم آلوده بود و فاسد بودند
اداره دونالد ترمپ رئیس جمهور سابق ایالات متحده مذاکرات صلح را با نمایندگان طالبان در شهر دوحه، پایتخت قطر آغاز کرد و به تاریخ 29 فبروری سال 2020 میلادی توافقنامۀ صلح بین هیئت امریکایی و طالبان امضا شد.
اما چرا امریکایی ها از افغانستان بیرون شدند؟
فرهادی چنین پاسخ می دهد:
"چون مصارف امریکا خیلی گزاف بود و برای امریکا ضرورتی هم نبود که در افغانستان بماند، از راه دور هم می تواند، موضوعات خود را در افغانستان حل کند. سیاستمدران افغانستان این را قبول نمی کردند، اما جو بایدن در سخنرانی گفت، مملکتی که زعیم آن آدم فرار و جنرالان آن افراد گریز باشند، ما چرا به خاطر آنها بجنگیم، ما خارج می شویم."
محمد اشرف غنی رئیس جمهور مخلوع افغانستان
ولی محمد اشرف غنی رئیس جمهور مخلوع افغانستان چیزی دیگری می گوید. او دیدگاه انتقادی اش را در مورد مدیریت روند صلح توسط امریکایی مطرح کرده گفته که او بیش از حد به متحدان خود اتکا و اعتماد کرده بود.
جو بایدن رئیس جمهور امریکا بارها از خروج نیروهای این کشور از افغانستان دفاع کرده، اما برخی از منتقدان روند خروج را "عجولانه و شتابزده" خوانده اند.
حال سوال اصلی دیگر این است که افغانستان با چه سرنوشتی رو به رو خواهد شد؟
طالبان از آنچه که در بیست سال گذشته دستاورد خوانده می شد، عقب گرد کرده اند، بسیاری از زنان از کار و سفر و دختران بالاتر از صنف ششم از آموزش منع شده اند، صد ها رسانه مسدود و هزاران تن هم در بخش های مختلف در افغانستان کارهایشان را از دست داده اند و مشکلات اقتصادی و بشری هم افزایش یافته است.
طالبان به همگان اطمینان داده اند که از خاک افغانستان تهدید نخواهند شد.
اما برخی ها به اطمینان بخشی های طالبان شک دارند.
شماری از کارشناسان به این باورند که کشته شدن ایمن ظواهری رهبر شبکۀ القاعده در قلب شهر کابل تقریبا یک سال پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و نیز با حضور جنگجویان وابسته به داعش در بخش های این کشور، بیم آن می رود که افغانستان دوباره به پناهگاه امن برای ترویستان خواهد شد مبدل شود.
آرش همایون