عروسی‌های کمرشکن و طویانۀ گزاف در جامعۀ افغانستان، فرصت زندگی مشترک را از بسیاری مردان و زنان جوان گرفته است.
برخی ها که تلخی طویانه گزاف را تجربه کرده اند در صحبت با رادیو آزادی خواهان حل همه جانبۀ این مشکل هستند.
سنوبر ۳۲ ساله است. او می‌گوید که در سن ۱۷ سالگی نامزد شد، اما مراسم عروسی‌اش به دلیل بلند بودن طویانه که پدرش از خانوادۀ شوهرش خواسته بود، پنج سال به تعویق افتاد.
سنوبر می‌گوید که شوهرش سال‌ها در بیرون از کشور کار کرد تا ۸۵۰ هزار طویانه‌اش را فراهم کند.
سنوبر: پس از عروسی ما روزهای سختی را سپری کردیم. شوهرم که کار می‌کند پول زیادی را برای خلاص کردن قرض‌هایش می‌دهد
او که اکنون مادر دو فرزند است می‌گوید، یکی از ضررهای طویانه بیش از حد، پرداخت قرض‌ها است که پس از مراسم عروسی هم ادامه داشت: "شوهرم پنج سال در ایران مسافرت کرد و بعد از ورودش پول کافی نداشت و برای ازدواج پول قرض کرد، بلی، پس از عروسی ما روزهای سختی را سپری کردیم. شوهرم که کار می‌کند پول زیادی را برای خلاص کردن قرض‌هایش می‌دهد، بدبختی زیاد دیدیم و تمام این مشکلات نتیجۀ طویانه گزاف است."
خانم سنوبر که از قوم ترکمن است، می‌گوید که موضوع طویانه در میان ترکمن‌ها جدی‌تر است.
اما این تنها مشکل سنوبر و قوم ترکمن نیست؛ هزاران تن دیگر از دیگر اقوام افغانستان نیز با چنین مشکلی مواجه هستند.
در ولایت خوست حالا هم طویانه تا ۱ میلیون ۳۰۰ هزار افغانی گرفته می‌شود.
بر اساس معلومات ارسال شده از خوست و ولایات همجوار آن به رادیو آزادی، طویانه تا حدود ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار افغانی گرفته می‌شود، در حالی که مراسم عروسی نیز هزینه سنگین دارد و به میلیون ها افغانی می‌رسد.
چرا تاکنون برای جلوگیری از پرداخت طویانه گزاف اقدام صورت نگرفته است؟
میر قاسم شاه: طویانه هنوز کنترل نشده، اگر دولت واقعاً می‌خواهد طویانه را کنترل کند، می‌تواند.
میرقاسم شاه، یکی از بزرگان قومی ولایت خوست به رادیو آزادی گفت: "طویانه هنوز کنترل نشده است، اگر دولت واقعاً می‌خواهد طویانه را کنترل کند، می‌تواند. اما هنوز کار جدی در این زمینه انجام نشده است، هیئتی از حکومت جدید آمده و تلاش‌ها برای کنترل آن در جریان است. دولت باید سیاستی تدوین کند و بر اساس آن متخلفان را مجازات کند."
به گفتۀ قاسم شاه، چندی پیش برخی از رهبران طالبان به این ولایت سفر کرده بودند و این موضوع را با بزرگان قومی در میان گذاشتند.
با آن که میرقاسم شاه می‌گوید که حکومت جدید تلاش‌ها را برای کنترل طویانۀ گزاف آغاز کرده است، یک باشندۀ ولایت خوست که نخواست نامش در این گزارش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت که در حال حاضر اگر تصمیمی هم گرفته شود، عملی کردن آن زمان‌گیر خواهد بود.
او در ادامه گفت: "مسئله طویانه هنوز جدی است و زمانی که طالبان در تمام افغانستان حکومت نمی‌کردند، در بعضی جاها خود شان این کار را می‌کردند. اگر فرزندان دو مقام طالبان در مورد زندگی مشترک صحبت می‌کردند، یک خط با پول کمتر نوشته می‌شد تا به بزرگتر ها نشان دهد که کمتر طویانه گرفته اند، اما خط دیگری مخفیانه برای طویانۀ واقعی بین آن دو نوشته می‌شد. در آن زمان، جمهوریت هم کاری انجام نداد و فکر نمی‌کنم که حکومت جدید هم کاری کرده بتواند."
با این حال ملا هبت الله آخندزاده، رهبر طالبان در فرمانی به وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان دستور داد تا از هزینه‌های بلند عروسی و طویانۀ گزاف جلوگیری کند. در این فرمان همچنان گفته شده است که از ازدواج‌های غیرضروری دوم، سوم و چهارم نیز جلوگیری شود.
در این فرمان به وزارت امر به معروف و نهی از منکر و رسیدگی به شکایات طالبان وظیفه سپرده شده است که مسئولان به طور جدی ممنوعیت ازدواج غیرضروری دوم، سوم و چهارم را که در مورد آن فرمان صادر شده است، رعایت کنند.
در فرمان رهبر طالبان گفته شده که متخلفان این فرمان باید شناسایی و به زودترین فرصت به رهبری گزارش داده شود.
اما در این فرمان گفته نشده که هدف از ازدواج غیرضروری دوم، سوم و چهارم چیست و با متخلفان چه برخوردی خواهد شد؟
هم چنان گفته نشده است که آیا این فرمان بالای مردم عام هم عملی می‌شود یا نه؟
نظارت جدی در مورد طویانۀ گزاف که بارها از سوی مقامات و بزرگان قومی وعده داده شده است، سابقۀ طولانی دارد. وعده‌ای که تاکنون در عمل پیاده نشده است.