پس از تسلط دوبارهٔ طالبان بر افغانستان در نزدیک به سه سال گذشته، هزاران افغان به ترکیه مهاجر شده‌اند. بسیاری آن‌ها شرایط زنده‌گی را در این کشور دشوار می‌دانند. بیکاری و برخورد نادرست از جمله مشکلات عمدهٔ آن‌هاست. در این گزارش با تعدادی از مهاجرین افغان و برخی سازمان‌ها و فعالان حقوق مهاجرین مصاحبه شده است.
زرمینه محمدی، ۳۶ ساله و مادر سه فرزند، سه سال پیش به دلیل مشکلات امنیتی شهر کابل تحت حاکمیت طالبان را به مقصد ترکیه ترک کرد.
او در مصاحبه با رادیو آزادی از سختی‌های سفر خود می‌گوید:
"از افغانستان تا به ایران به صورت قانونی با گرفتن ویزه آمدم. از ایران تا به ترکیه کلاً قاچاق آمدم. تقریباً ۳۷ روز در کوه و دره، با سه طفل و شوهرم بودم که بسیار رنج و مشقت فراوان را سپری کردیم."
زرمینه از وضعیت کنونی در ترکیه نیز نگران است:
"مشکلی که تازه برای ما دردسرساز شده، مردم ترکیه علیه ما مهاجرین بخصوص مهاجرین افغان انگیزهٔ بد گرفته‌اند، نه برای ما خانه می‌دهند حتی در بس که بالا می‌شویم در چوکی که ما بنشینیم اجازه نیست. دیگر بلند بردن مصارف برق و آب که فعلاً دو ماه شده که این موضوع به نگرانی ما افزوده است."
دیگران هم از مشکلات مشابهی شکایت دارند.
قیس‌الله رمضانی، یکی دیگر از مهاجرین افغان، از ترس دیپورت و دشواری‌های زنده‌گی در ترکیه شکایت دارد:
"شرایط زنده‌گی در ترکیه مشکل و وضعیت بسیار خراب است. گیر و گرفت زیاد شده و من هیچ سندی ندارم که اینجا پایدار بمانم. هر لحظه و هر روز امکانش است که مرا دستگیر و دیپورت کنند."
بازداشت ۶۸ هزار مهاجر افغان در سال ۲۰۲۳
طبق آمار وزارت داخلهٔ ترکیه، بیش از ۶۸ هزار مهاجر افغان در سال ۲۰۲۳ بازداشت شده‌اند.
احمد رشاد عطایی، یکی از مدافعان حقوق مهاجرین در ترکیه به رادیو آزادی می‌گوید:
"پس از سقوط نظام جمهوریت، ترکیه شاهد رشد تصاعدی مهاجرت شهروندان افغانستان بوده، از منظر زنده‌گی اجتماعی، شهروندان افغانستان در مشکلات روحی و روانی به سر می‌برند که این نیز ناشی از عوامل بی‌مدرکی، عدم اشتغال، عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و عدم دسترسی به مسکن می‌باشد و از سوی دیگر ترس دیپورت را نیز دارند."
ذاکره حکمت، رئیس انجمن حمایت از پناهنده‌گان در ترکیه، از محدودیت‌های شدید برای مهاجرین جدید و بدون مدرک می‌گوید:
"بیشترین مشکلی که پناهنده‌گان در ترکیه فعلاً با آن روبرو هستند مشکل ثبت نام و یا راجستریشن است که کارت شناسایی ندارند. کسانی که جدید می‌آیند دولت ترکیه آنان را ثبت نام نمی‌کنند، خصوصاً مرد مجرد باشد به هیچ عنوان ثبت و راجستر نمی‌شود. این بزرگترین مشکل است چون این شخص حتی حق دسترسی بر هیچ نوع خدمات ساده را ندارد. مثلاً مریض باشد شفاخانه رفته نمی‌تواند، بچه‌های‌شان مکتب رفته نمی‌توانند، ما به خاطر این هم برنامه‌های دادخواهی داریم و از وضعیت پناهنده‌گان گزارش می‌سازیم."
خانم حکمت در ادامه بیشتر می‌گوید:
"کودکانی که نمی‌توانند به تحصیل دست یابند در مرکزی در اینجا صنف‌های هفت و هشت را به صورت رایگان توسط استادانی که از کابل هستند آموزش می‌بینند. درس‌های صنف هفت را هر شاگردی که در افغانستان درس می‌خواندند در اینجا همان شرایط را برای‌شان مهیا کردیم. صنف‌های هفت و هشت را اینجا درس می‌خوانند. در آینده هم تصمیم داریم که صنف‌های نهم، دهم، یازدهم و دوازدهم را مهیا بسازیم."
به اساس معلومات خانم حکمت، حدود سه‌صد و پنجاه هزار مهاجر افغان در ترکیه به صورت غیرقانونی زنده‌گی میکنند. بسیاری از آن‌ها در انتظار رفتن به کشور سومی هستند، اما نمی‌دانند که این آرزوی‌شان کی به سر خواهد رسید.
