افغانستان با پیشینۀ تاریخی چندین هزارساله میراث‌های فرهنگی زیادی دارد که شماری از آنان نابود شدند و شمار دیگر نیز با خطر نابودی مواجه هستند.
بر اساس آمار وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، این کشور بیش از ۵ هزار میراث فرهنگی ملموس و غیرملموس دارد که شامل محلات باستانی، بناهای تاریخی و رسم و رواج‌های مختلف می‌شود.
مسئولان این وزارت می‌گویند که تا کنون توانسته‌اند که ۱۷۷۷ میراث فرهنگی افغانستان را ثبت کنند و از میان بیش از ۸۰۰ میراث آن را لوحه‌گذاری کنند.
رسول باوری، معین فرهنگی وزارت اطلاعات و فرهنگ به رادیوی آزادی می‌گوید که افغانستان تا کنون توانسته است که تنها منار جام غور را به‌عنوان میراث فرهنگی و ولایت بامیان را به‌عنوان حوزۀ فرهنگی در سازمان جهانی یونسکو ثبت کند.
به گفتۀ آقای باوری، دو میراث فرهنگی دیگر از جمله رقص اتن و بزکشی نیز مستندسازی شده‌اند تا در این سازمان به‌عنوان میراث فرهنگی غیرملموس افغانستان به‌ثبت برسند.
او افزود: "ما دو اثر دیگر را نامزد داریم که اسنادش فرستاده شده است و ما امیدوار هستیم که در جلسۀ سال آینده مطرح شود. یکی از این‌ها اتن ملی و دیگرش بزکشی است."
معین فرهنگی وزارت اطلاعات و فرهنگی در بارۀ ثبت ساز دوتار به‌عنوان میراث فرهنگی ایران در یونسکو می‌گوید که این وزارت نامه‌ای به این سازمان فرستاده و از مسئولان یونسکو خواسته که افغانستان را به‌عنوان مبدأ این ساز بشناسد.
آقای باوری می‌افزاید که حدود ۱۶ میراث فرهنگی دیگر نیز مستندسازی شده‌اند و آمادۀ نامزدشدن برای ثبت در سازمان یونسکو استند.
وی از سیستم توزیع آب کاریزها به‌عنوان یکی از این میراث‌های فرهنگی یاد می‌کند و می‌گوید که این میراث فرهنگی نیز در همکاری با سازمان یونسکو و کشور جاپان به هدف ثبت در این سازمان مستندسازی شده است.
اما پرسش این‌جاست که معیار ثبت میراث‌های فرهنگی در سازمان یونسکو چیست؟
یونسکو آثار فرهنگی را در فهرست میراث‌های فرهنگی جهان ثبت می‌کند که نشاندهنده شاهکار یا نبوغ انسانی باشد و زمینه تبادل ارزش‌های بشری را در یک زمان و مکان مشخص نشان دهد. این میراثها شامل آثار فرهنگی ملموس و غیرملموس می‌شوند.
اما حسین حیدربیگی، رئیس موسسۀ تحقیقاتی بنیاد اندیشه به رادیوی آزادی می‌گوید که افغانستان میراث‌های فرهنگی زیادی دارد که باید در سازمان یونسکو به ثبت برسد، اما دولت بیشتر درگیر جنگ جاری در کشور است و توجه کمتری به میراث‌های فرهنگی دارد.
آقای حیدربیگی با اشاره به بناهای تاریخی دورۀ تیموریان در هرات، بناهای تاریخی دورۀ غزنویان در غزنی و دیگر آثار باستانی مستقر در بامیان، کاپیسا، کابل و بلخ می‌گوید که برخی این آثار باستانی به دلیل بی‌توجهی حکومت در حال نابودی است.
او افزود: "در قسمت ثبت و نگهداری آثار قصور زیادی دیده می‌شود که امیدوار هستیم در قدم نخست امنیت تأمین شود و جلو دزدی این آثار و حفاری غیرقانونی گرفته شود و پس از آن ادارۀ ثبت میراث‌های فرهنگی تحرکات خوبی داشته باشد و با سازمان یونسکو رایزنی کند. خیلی از آثار ما است که نیازمند این قبیل کارها است."
با این وجود مقام‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گویند که جشن باستانی نوروز و مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین بلخی نیز از آدرس منطقه به‌عنوان میراث‌های فرهنگی منطقه به‌ثبت رسیده‌اند که مبدأشان افغانستان امروزی است و این موضوع را سازمان یونسکو ن باید در نظر بگیرد.
