آثار بازمانده مربوط به موهن‌جو دارو شهری گمشده که در میراث جهانی سازمان یونسکو درج است، در ایالت سند پاکستان واقع است.
به باور باستان شناسان با اینکه این شهر حدود ۵۰۰۰ سال قدامت دارد خرابههای آن بیانگر پیشرفتهای زیادی نسبت به پاکستان مدرن امروز است.
- ساحه موهن‌جو دارو در حال حاضر در چی وضعیت قرار دارد و پاکستان برای حفاظت این ساحۀ تاریخی چی اقداماتی را روی دست دارد؟
موهن‌جو دارو که به معنی "دره مردگان" است در حقیقت ۳ هزار سال قبل از میلاد محل صنعت، تجارت و یکی از شهرهای عصر برونز بوده که در آن زمان سیستم آب منظم، بیتالخلاهای مجهز با آب و کانالیزاسیون بودهاست.
بقایای این شهر پُر اسرار که توجه باستان شناسان و سیاحان را جلب کردهاست، در منطقه لارکانا در ۴۰۵ کیلومتری شمال شهر کراچی پاکستان واقع است.
باستان شناسان نگران اند که اگر از بقایای موهن‌جو دارو حفاظت درست نشود ممکن این ساحه تاریخی از بین برود و نتواند در تاریخ آن حیثیت را که آثار باستانی مصر و دیگر ساحات تاریخی جهان دارد، حفظ کند.
خبرگزاری فرانسه به نقل از داکتر مایکل جانسون یک محقق جرمنی نوشتهاست که اگر از ساحه موهن‌جو دارو حفاظت نشود، این ساحه به یک خاکروبه مبدل خواهد شد.
او میگوید، در این‌جا در تابستان حرارت به ۴۵ درجه سانتی گراد میرسد که خودش یکی از دلایل تخریب این ساحه شده میتواند.
ناصر الله دند مسئول موزیم شهر تکسیلای پاکستان در صحبت با رادیو آزادی موجودیت سطح بلند آب را یکی از دلایل دیگر میخواند که این ساحه را با خطر از بین رفتن مواجه ساخته‌است.
آقای ناصر میگوید:
"بدبختانه در این ساحه سطح آب بسیار بلند است و از همین رو این ساحه تاریخی با خطر مواجه است. خشت‌های که در این ساحه کار شدهاند آهسته آهسته در حال تخریب و از بین رفتن اند."
اما تنها درجه بلند حرارت یا سطح آب و بی‌توجهی مسئولین دلایلی نیستند که بقایای موهن‌جو دارو را با خطر از بین رفتن مواجه کردهاند، بلکه در سال ۲۰۱۴ میلادی یک تجمع بزرگ مردم برای بزرگداشت از این میراث فرهنگی پاکستان به ساحه موهن‌جو دارو دور هم جمع شده و به آتش‌بازی و پایکوبی پرداختند.
باستان شناسان در آنزمان انتقاد کردند که آتش‌بازی و پایکوبی در همچو یک ساحه تاریخی مانند پایکوبی در بستر یک بیمار است.
حکومت ایالتی سند پاکستان که مسئول نگهداری و حفاظت این ساحه تاریخی است، در آن زمان گفت که بار دیگر این چنین نخواهد شد.
در حال حاضر سیاحان و باستان شناسان از کشورهای دیگر برای بازدید از موهن‌جو دارو به پاکستان میروند و به‌گفته مسئول موزیم شهر تکسیلا، این ساحه به توریزم در پاکستان کمک کرده و عواید زیادی از درک آن بدست میآید.
ناصر الله دند میگوید:
"وضع امنیتی پاکستان در سالهای اخیر خوب نیست و سیاحان چندان به دیدن شهرها نمیآیند اما برای بازدید از ساحه موهن‌جو دارو سیاحان، باستان شناسان، محققان و محصلین پوهنتونها از تمام کشورها جهان میآیند."
به باور باستان شناسان نفوس ساحه سند در عصر برونز به ۵ میلیون نفر میرسد که موهن‌جو دارو بزرگترین و پیشرفته‌ترین آن ساحه بود.
مُهرهای گِلی و فلزی، سکهها، سنگها با وزن استاندرد، زیورات طلا و برونز، اسباب بازی و دیگر اشیای کارآمد روزمره که نمایانگر زندگی باستانی و پررونق تجارت است از این ساحه پیدا شدهاند.
داکتر جانتون مارک کینوور از پوهنتون ویسکانسین میگوید، خرابههای شهر موهن‌جو دارو نشان میدهد که باشنده‌گان آن به نظافت و پاکی شهر علاقه زیاد داشتند.
با آن‌که ساحه موهن‌جو دارو به‌طور کامل تا کنون حفر نشدهاست اما مهمتر از همه بزرگترین ساختمان که از زیر خرابهها بیرون شدهاست قصر و یا محل عبادت نبوده بلکه یک حمام عمومی است.
باستان شناسان تا کنون عامل عمده از بین رفتن این تمدن را پیدا نکردهاند، به باور آنها برای دریافت اینکه چی باعث شد تا این تمدن وقت برونز از بین برود، نیاز است تا حفریات بیشتر در این ساحه صورت گیرد.
حکومت پاکستان سالانه یک کنفرانس بین‌المللی را با اشتراک باستان شناسان برای جلب توجه جهانیان به ساحه تاریخی موهن‌جو دارو راه اندازی میکند و در آن خواهان همکاری برای حفاظت از این ساحه میشود.
